Ο καταστροφικός πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε άμεσες και σοβαρές ενεργειακές ανάγκες στην Ευρώπη. Μία λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι η θαλάσσια μεταφορά LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο). Η μεταφορά γίνεται με ειδικά ναυπηγημένα πλοία (κυρίως σε ναυπηγεία της ΝΑ Ασίας-Κορέα), που είναι υψηλού κόστους και έχουν μήκος έως και 345 μέτρα (3 γήπεδα ποδοσφαίρου και πλέον), πλάτος 55 μέτρα, βύθισμα 12 μέτρα και χωρητικότητα έως και 250.000 κυβικά μέτρα (Q-max).

Το φυσικό αέριο είναι κυρίως μεθάνιο (CH4) σε αναλογία από 87%-99% αναλόγως της καθαρότητας και του τόπου παραγωγής του. Είναι δεδομένη επίσης η θέληση της χώρας μας να γίνει ενεργειακός κόμβος ώστε να αναβαθμισθεί οικονομικά και γεωπολιτικά. Μια εταιρεία η Mediterranean Gas δήλωσε την πρόθεση και ξεκίνησε ενέργειες για τη δημιουργία πλωτού σταθμού αποθήκευσης και επαναεροποίησης του LNG (Floating Storage Regasification Unit) στο λιμάνι του Βόλου (αγκυροβολημένο πλοίο αποθήκευσης και επαναεροποίησης LNG που συνδέεται με αγωγούς σε τερματικό σταθμό στην ξηρά).

Η πιθανότητα εγκατάστασης μια τέτοιας μονάδας στην πόλη μας ή πλησίον αυτής ή έστω στον περίκλειστο κόλπο του Παγασητικού με οικισμούς σχεδόν σε κάθε του ακτή, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από τους πολίτες της Μαγνησίας, όλους τους επιστημονικούς φορείς της πόλης και αρνητικές αποφάσεις από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, όλα τα Δημοτικά Συμβούλια του νομού, πλην του Βόλου, τουλάχιστον μέχρι τώρα.

Ο ΙΣΜ έχει υποχρέωση, όπως προκύπτει από τον ρόλο του, να πάρει θέση για τις επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών της Μαγνησίας από την εγκατάσταση μιας τέτοιας μονάδας.

Όπως συμβαίνει και σε κάθε άλλη βιομηχανία, έτσι και σε αυτή του LNG, εμφανίζονται διάφοροι λειτουργικοί κίνδυνοι, που εγείρουν ανησυχίες και προβληματισμούς για την επίδραση που μπορεί να έχουν στη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Επομένως, για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης αυτών των λειτουργικών κινδύνων και να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία αλλά και το περιβάλλον, είναι αναγκαία η εφαρμογή συστημάτων πρόληψης και περιορισμού των κινδύνων. Η βιομηχανία του LNG, πρέπει να συμμορφώνεται με τους διεθνείς και τους εθνικούς  κανονισμούς αλλά και με τους τοπικούς κανονισμούς, τα πρότυπα και τους κώδικες ασφαλείας.

Κατά τη μεταφορά του LNG που γίνεται όπως αναφέρθηκε με ειδικά διαμορφωμένα πλοία στους -162ο C καθώς και κατά τη διαδικασία επαναεροποίησής του στον τερματικό σταθμό ένα μικρό μέρος του διαρρέει στο περιβάλλον (χωρίς ατύχημα).

Η διαρροή σε υγρή μορφή στη θάλασσα γρήγορα γίνεται επιφανειακή λόγω της μικρής πυκνότητάς του (0,45g/cm3) και εξατμίζεται αμέσως λόγω της ταχείας θέρμανσής του δημιουργώντας νέφος μεθανίου, το οποίο είναι ασφυξιογόνο αέριο και αέριο θερμοκηπίου. Αυτό το νέφος μπορεί να απλωθεί γρήγορα καθώς σε υγρή μορφή το μεθάνιο έχει όγκο 600 φορές μικρότερο από ότι σε αέρια μορφή. Επίσης αναλόγως των ανέμων μπορεί να συμπαρασυρθεί και μακριά από τον τόπο της διαρροής.

Η διαρροή σε αέρια μορφή του μεθανίου είτε κατά τη μεταφορά του (έως και 0,25% του φορτίου), είτε κατά την επαναεροποίησή του, είτε κατά τις διαδικασίες συντήρησης των αγωγών μεταφοράς του (χωρίς ατύχημα) επίσης έχει τη δυνατότητα σχηματισμού νέφους μεθανίου.

Αυτό το νέφος σε αναλογία 5-15% στον ατμοσφαιρικό αέρα είναι εύφλεκτο και αν βρεθεί πάνω από πυκνοκατοικημένη περιοχή ή βιομηχανική περιοχή ή από στρατιωτικές εγκαταστάσεις τότε η πιθανότητα ανάφλεξης λόγω εύρεσης θερμογενετικής πηγής (540ο C) είναι πολύ μεγάλη.  Οι συνέπειες βέβαια θα είναι καταστροφικές με απρόβλεπτα μεγάλο αριθμό θυμάτων.

Επομένως δικαίως υπάρχουν κανονισμοί που απαιτούν τη διατήρηση ζωνών ασφαλείας τόσο γύρω από τις εγκαταστάσεις LNG όσο και γύρω από το πλοίο. Οι εγκαταστάσεις LNG, θα πρέπει να βρίσκονται σε ασφαλή απόσταση από άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και κατοικημένες περιοχές. Παρόμοια, και για τα πλοία πρέπει να τηρούνται αποστάσεις και ζώνες ασφαλείας, όχι μόνο όσο ταξιδεύουν αλλά και όσο βρίσκονται αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Οι κανονισμοί αυτοί, είναι εξαιρετικά σημαντικοί για την ασφάλεια των γύρω περιοχών καθώς μπορούν να τις προστατεύσουν σε περίπτωση όπου παρουσιαστεί διαρροή σε κάποια εγκατάσταση LNG.

Οι ζώνες προστασίας που ορίζονται γύρω από τις εγκαταστάσεις, θα πρέπει να έχουν έκταση που θα καθορίζεται σε κάθε περίπτωση, από την ακτίνα που μπορεί να έχει η θερμική ακτινοβολία που θα δημιουργηθεί εάν προκύψει πχ έκρηξη σε μια δεξαμενή LNG. Οι ζώνες αυτές πρέπει να είναι αρκετά μεγάλες ώστε να μην κινδυνεύουν από τη θερμική ακτινοβολία άνθρωποι και περιουσίες. Η ακτίνα που μπορεί να έχει η θερμική ακτινοβολία μιας έκρηξης, υπολογίζεται για κάθε περίπτωση ξεχωριστά, μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων μοντέλων.

Παράλληλα, πάλι με τη χρήση μοντέλων καθορίζονται επιπλέον ζώνες προστασίας που η έκτασή τους, εξαρτάται από την έκταση που μπορεί να έχει ο διασκορπισμός του LNG γύρω από την εγκατάσταση σε περίπτωση διαρροής. Στο λιμάνι, οι ζώνες ασφαλείας για τα πλοία καθορίζονται συνήθως από τις λιμενικές αρχές και τον καπετάνιο του πλοίου ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες (και φυσικά τους κινδύνους) που χαρακτηρίζουν κάθε λιμάνι. Οι ζώνες ασφαλείας γύρω από το πλοίο δημιουργούνται για δύο   λόγους : α) για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα σύγκρουσης όταν το πλοίο είναι εν πλώ και β) για να προστατευθεί η γύρω περιοχή (άνθρωποι, περιουσίες κτλ.) από κινδύνους που μπορεί να σχετίζονται με περιστατικά διαρροής φορτίου από τις δεξαμενές του πλοίου.

Η ενέργεια που φέρει το φορτίο ενός τυπικού πλοίου LNG 125.000 m3 ισοδυναμεί με τα 7/10 ενός μεγατόνου εκρηκτικής ουσίας TNT ή αλλιώς, με 55 ατομικές βόμβες παρόμοιες με αυτή που χρησιμοποιήθηκε στη Χιροσίμα.

Θα πρέπει λοιπόν να εξεταστούν ενδελεχώς όλες οι πιθανότητες ατυχήματος, φυσικού φαινομένου π.χ σεισμού, καθώς και δολιοφθοράς ή και τρομοκρατικού χτυπήματος καθώς τέτοιες εγκαταστάσεις  μπορεί να αποτελέσουν στόχο.

Πολύ μεγάλο ποσοστό, περίπου το  71% των ατυχημάτων που εξετάστηκαν έγιναν κατά τη μεταφορά του φυσικού αερίου με οποιοδήποτε τρόπο, οδικώς, σιδηροδρομικώς, με πλοίο (σε υγρή μορφή) ή με σωλήνες. Αξιοπρόσεκτο είναι το σχετικά χαμηλό, αλλά όχι και αμελητέο, ποσοστό των ατυχημάτων στις εσωτερικές εγκαταστάσεις κατανάλωσης (5%). Τα ατυχήματα κατά τη μεταφορά και τη διανομή του φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης της ενδιάμεσης επεξεργασίας αυτού στους σταθμούς μείωσης πίεσης κ.λπ., είναι λοιπόν πολύ περισσότερα από αυτά που συμβαίνουν στις εγκαταστάσεις κατανάλωσης.

Σημαντικό ρόλο  στην πιθανότητα ατυχήματος στις θαλάσσιες μεταφορές LNG  παίζουν  επίσης το έτος κατασκευής των πλοίων, η σημαία που φέρουν, η χωρητικότητά τους και η συχνότητα και ο αριθμός των δρομολογίων τους.

Αναφέρονται ενδεικτικά ατυχήματα με LNG που έγιναν μετά το 2000.

• 2004: Skikda, Αλγερία. Ένας ατμολέβητας που ήταν μέρος μιας εγκατάστασης LNG εξερράγη, προκαλώντας μια δεύτερη, πιο μαζική έκρηξη νέφους ατμών LNG και πυρκαγιά. 27 άτομα σκοτώθηκαν και 74 τραυματίστηκαν σοβαρά.
• 2004: Ghislenghien Βέλγιο. Αγωγός που μετέφερε αέριο από ένα τερματικό σταθμό LNG στο Zeebrugge εξερράγη και σκότωσε 23 άτομα και τραυμάτισε σοβαρά 50.
• 2004: Νορβηγία. Ένα δεξαμενόπλοιο LNG με πλήρες φορτίο και πλήρωμα 14 ναυτικούς κλυδωνίζεται δυτικά του Fedje, στη δυτική ακτή της Νορβηγίας, βόρεια του Μπέργκεν. Το πλοίο είχε σταματήσει τις μηχανές, και οι άγκυρες ήταν άχρηστες στο θυελλώδη καιρό. Ρυμουλκά πλοία μπόρεσαν να ρυμουλκήσουν το δεξαμενόπλοιο μόλις 30 μέτρα πριν χτυπήσει σε βράχους. Είχαν γίνει προετοιμασίες για να εκκενώσουν τα 800 άτομα που ζουν στο νησί της Fedje από φόβο ότι το δεξαμενόπλοιο θα εκρήγνυτο αν προσάραζε
• 2005: Νιγηρία. Υπόγειος αγωγός LNG εξερράγη και η πυρκαγιά που προκάλεσε εκτιμάται ότι έκαψε 27 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η υδρόβια ζωή καταστράφηκε ολοσχερώς στην ψαράδικη κοινότητα Ogoloma στο Kalakama, στο νησί Okrika. (kireas.org, 2007).

Όσον αφορά στη δημόσια υγεία της περιοχής του Βόλου σύμφωνα με επιδημιολογική μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υπάρχει αυξημένη επίπτωση καρκίνου και αγγειακών εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων που σχετίζονται με την αέρια ρύπανση.

Η εγκατάσταση ενός FSRU στον Παγασητικό και χωρίς ατύχημα, με βάση τα προαναφερθέντα θα αυξήσει την περιεκτικότητα του αέρα σε μεθάνιο. Το μεθάνιο προκαλεί βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα και αυξάνει την πιθανότητα αγγειακών  εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων (συνδέεται σταθερά με την αιμοσφαιρίνη Hb εκτοπίζοντας το οξυγόνο O2 προκαλώντας ιστική υποξία). Επίσης το μεθάνιο μαζί με τους υδρατμούς, το CO2, το όζον και το NO είναι αέριο θερμοκηπίου. Μάλιστα το CH4(μεθάνιο) είναι 80 φορές πιο ισχυρό σε σχέση με CO2  ως αέριο θερμοκηπίου (απορροφά και αντανακλά την υπέρυθρη ακτινοβολία) και μπορεί να αυξήσει τη θερμοκρασία και υγρασία της περιοχής μας με δυσμενείς επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής και σε όλο το οικοσύστημα. Θερμικές επιπτώσεις πιθανόν να υπάρξουν και στα θαλάσσια ύδατα του Παγασητικού  καθώς τα νερά του που δεν ανανεώνονται ταχέως θα χρησιμοποιούνται για την απόψυξη του LNG. Έτσι μπορεί να διαταραχθεί και η βιοποικιλότητα του κόλπου με την ανάπτυξη νέων ειδών και την εξαφάνιση υπαρχόντων.

Κάθε χρόνο, στις 7 Απριλίου, ημέρα που ήταν να συζητηθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο η επερώτηση για τη θέση του στην εγκατάσταση FSRU στον Παγασητικό κόλπο, γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα Υγείας. Ο ορισμός της υγείας διατυπώθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη για την Υγεία, στη Νέα Υόρκη, το 1948 πριν από 75 χρόνια:

“Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας.”

“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.”

Πρέπει λοιπόν να φροντίζουμε όλα αυτά τα επίπεδα της υγείας μας και να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη (πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή).

Η πρωτογενής πρόληψη  αποσκοπεί στην αποφυγή ή  έστω μείωση της έκθεσης σε παράγοντες  που συνδέονται αιτιολογικά με νοσήματα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στο φετινό του μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας εστιάζει  την καμπάνια ενημέρωσης σε 5 ενότητες: α. Μεταδοτικές ασθένειες. β. Μη μεταδοτικές ασθένειες. γ. Μητρική και παιδική υγεία. δ. Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι. ε. Καθολική κάλυψη της υγείας

Επειδή με τα επιστημονικά δεδομένα που αναλύθηκαν παραπάνω και τις υποδείξεις και επιδιώξεις του ΠΟΥ προκύπτει ότι με την εγκατάσταση στον Παγασητικό κόλπο μονάδας FSRU LNG:

1. Θα επιβαρυνθεί η αέρια ρύπανση με πτητικά παράγωγα άνθρακα που έχουν δυσμενή επίπτωση στη δημόσια υγεία.
2. Υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος με μεγάλο αριθμό θυμάτων και εκτεταμένης καταστροφής.
3. Υπάρχει κίνδυνος περιβαλλοντικής ζημιάς στην περιοχή από τοπική αύξηση της θερμοκρασίας και υγρασίας.
4. Θα υποβαθμιστεί μια τουριστική περιοχή, εξαιρετικού κάλλους, με ιστορία και μυθολογία, σε βιομηχανική και επικίνδυνη με πολύ σοβαρή επίπτωση στην ψυχολογία και ευεξία των κατοίκων της.