Του  ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΥ ΚΩΣΤΑ ΠΙΣΣΑΡΙΔΗ

Ο καθαρός αέρας είναι βασική προϋπόθεση για την καλή υγεία. Δυστυχώς όμως η μόλυνση της ατμόσφαιρας συνεχίζει να υπάρχει και να προκαλεί σοβαρές βλάβες στην υγεία μας.

Μειώνοντας τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μειώνονται οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος του πνεύμονα και επίσης οι χρόνιες και οι οξείες παθήσεις του πνεύμονα συμπεριλαμβανομένου του βρογχικού άσθματος και της αναπνευστικής πνευμονοπάθειας .

Το 2012 πέθαναν πρόωρα 3.7 εκατομμύρια άνθρωποι στην γη εξ' αιτίας της εξωτερικής μόλυνσης της ατμόσφαιρας.

Η βλάβη στην υγεία προκαλείται μέσω φλεγμονής, οξειδωτικού στρες, δυσλειτουργίας του ενδοθηλίου, θρομβογένεσης και αρρυθμιογένεσης.

Ο αέρας που αναπνέουμε είναι μολυσμένος εξωτερικά από διάφορες πηγές, αλλά μπορεί να είναι μολυσμένος και εσωτερικά από πηγές μέσα στο σπίτι όπως το τζάκι και η ξυλόσομπα.

Η ρύπανση του εξωτερικού αέρα προέρχεται από χιλιάδες διαφορετικά συστατικά.

Για την υγεία, τα πιο σημαντικά από τα ρυπογόνα είναι τα μικροσωματίδια (PM), το όζον, το διοξείδιο του αζώτου, οι πτητικές οργανικές ενώσεις (όπως το βενζόλιο), το μονοξείδιο του άνθρακα και το διοξείδιο του θείου.

Τα πιο βλαβερά για την υγεία συστατικά του μολυσμένου αέρα είναι κυρίως τα πολύ μικρά μικροσωματίδια.

Τα πολύ μικρά μικροσωματίδια με διάμετρο κάτω από 2.5 μm (PM2.5) είναι πολύ περισσότερο βλαβερά για την υγεία, από τα μικροσωματίδια που έχουν διάμετρο μεταξύ 2.5 και 10 μm (pm10). Όσα δε έχουν διάμετρο μικρότερη από 0.1 μm (PM0.1), είναι τα επιβλαβέστερα όλων. Ένα μικρόν (μm) είναι δέκα χιλιάδες φορές μικρότερο από ένα εκατοστό. (Τα pm10 περιέχουν και τα άλλα 2, τα δε PM2.5 περιέχουν τα PM0.1).

Γενικά όσο πιο μικρό το σωματίδιο τόσο πιο βαθειά μπαίνει στους πνεύμονες και στο αίμα μας.

Τα PM2.5 προέρχονται από αυτοκίνητα, από εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού, από καύση άνθρακα, πετρελαίου και ξύλου για θέρμανση. Αυτά μπορεί να μεταφερθούν με τον αέρα περισσότερο από 100 χιλιόμετρα μακριά.

Μπορεί να δει κανείς τις συγκεντρώσεις των PM2.5 στην ατμόσφαιρα της γης, ανά ώρα, στην διεύθυνση του διαδικτύου http://waqi.info/. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν μετρά τα PM2.5 και έτσι δεν εμφανίζονται στοιχεία για εμάς.

Το όριο τους σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) είναι τα 25 μg/m3. Η τιμή αυτή αφορά μέσο όρο 24ώρου. Για μέσο όρο έτους το όριο είναι τα 10 μg/m3.

Ο κίνδυνος από τα PM2.5 προέρχεται τόσο από την μακροχρόνια τους όσο και από την βραχυχρόνια εισπνοή τους.

Η βραχυχρόνια εισπνοή τους για λίγες ώρες ως βδομάδες πυροδοτεί- αυξάνει την καρδιακή νοσηρότητα και θνητότητα, τα αγγειακά εγκεφαλικά, τις αρρυθμίες, την καρδιακή ανεπάρκεια και την αναπνευστική νοσηρότητα και θνητότητα.

Όσον αφορά την βραχυχρόνια εισπνοή τους, μια μελέτη του 2014, δημοσιευμένη στο περιοδικό Thorax που αφορούσε δεδομένα από όλη την γη, έδειξε ότι σε ημέρες που ήταν αυξημένη η συγκέντρωση των PM2.5, αυξάνονταν και οι θάνατοι κυρίως από αναπνευστικά αίτια.

Για κάθε 10 μg/m3 αύξησης των PM2.5 αυξανόταν κατά 1% η γενική θνητότητα και κατά 1.5% η αναπνευστική θνητότητα.

http://thorax.bmj.com/content/69/7/660.full.pdf+html

Όσον αφορά την μακροχρόνια δράση τους, γνωρίζουμε ότι η μακροχρόνια εισπνοή των PM2.5 αυξάνει την θνητότητα. Ειδικότερα η θνητότητα είναι αυξημένη από καρδιαγγειακές αιτίες και ιδίως από στεφανιαία νόσο. Σχεδόν 1 στους 5 θανάτους από στεφανιαία νόσο, στις Η.Π.Α., σχετίζεται με αύξηση των PM2.5.

Αν τηρούσαμε τις οδηγίες του ΠΟΥ ότι ο ετήσιος μέσος όρος των PM2.5 δεν πρέπει να ξεπερνά το όριο των 10 μg/m3, το όφελος θα ήταν σχεδόν 2 χρόνια παράταση της ζωής στους ανθρώπους ηλικίας 30 ετών.

Σε μια πρόσφατη (Σεπτέμβριος 2015) μελέτη από τις Η.Π.Α., δημοσιευμένη στο περιοδικό Environmental Health Perspectives, φαίνεται ότι για κάθε 10 µg/m3 αύξηση των PM2.5 στην ατμόσφαιρα, αυξάνεται περίπου κατά 10% η καρδιαγγειακή θνητότητα, κατά 3% η θνητότητα από όλες τις αιτίες (αφαιρουμένων των ατυχημάτων) και κατά 27% η θνητότητα από τους πνεύμονες σε όσους δεν κάπνισαν ποτέ. Σ' αυτήν μελετήθηκαν 517.000 άνθρωποι 50 ως 71 ετών, από το 2000 ως το 2009.

http://ehp.niehs.nih.gov/app/uploads/advpub/2015/9/ehp.1509676.acco.pdf

Τα PM2.5 υπολογίζεται ότι ευθύνονται για το 9.4% των θανάτων από στεφανιαία νόσο παγκοσμίως.

Η σύσταση των PM2.5 είναι διαφορετική ανάλογα με την πηγή προέλευσης τους. Έτσι υπήρχε πάντα το ερώτημα αν όλα είναι το ίδιο βλαβερά, ή αν μόνο ορισμένα από αυτά, με συγκεκριμένη σύσταση πειράζουν στην υγεία.

Έτσι ήταν επιτακτική η ανάγκη για την ανεύρεση της σύστασης των PM2.5 που είναι υπεύθυνα για την βλάβη στην υγεία.

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα (2 Δεκεμβρίου 2015) στο ίδιο περιοδικό, το Environmental Health Perspectives, έρχεται να απαντήσει εν μέρει σ' αυτό το ερώτημα, στο σκέλος των θανάτων από στεφανιαία νόσο, εξ' αιτίας των εισπνεόμενων μικροσωματιδίων PM2.5.

Η μελέτη αφορούσε 445.860 ενήλικες από 100 διαφορετικές περιοχές των Η.Π.Α., που τους παρακολούθησαν για 22 χρόνια (από το 1982 ως το 2004). Σ' αυτήν βρέθηκε ότι πέρα από τον βαθμό συγκέντρωσής τους ανά κυβικό μέτρο αέρα μεγαλύτερη σημασία έχει η σύσταση τους.

Ειδικότερα, βρέθηκε ότι η μακροχρόνια εισπνοή των PM2.5 που προέρχονται από την καύση κάρβουνου και δευτερευόντως από τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα είναι η υπεύθυνη για την αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο.

Επίσης βρέθηκε ότι τα PM2.5 που περιέχουν οργανικό Άνθρακα και Κάλιο και προέρχονται από την καύση βιομάζας δεν αυξάνουν την θνητότητα από στεφανιαία νόσο. Τα PM2.5 που περιέχουν Ασβέστιο και Πυρίτιο, προέρχονται από χώμα που μεταφέρεται από τον αέρα και επίσης δεν αυξάνουν την θνητότητα από στεφανιαία νόσο.

Από την σύσταση των PM2.5 μπορεί να εκτιμηθεί η πηγή προέλευσης τους.

Όσα μικροσωματίδια PM2.5 περιέχουν Αρσενικό και Σελήνιο προέρχονται από την καύση των ορυκτών καυσίμων και είναι αυτά που προκαλούν αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο. Επίσης τα PM2.5 που περιέχουν στοιχειώδη άνθρακα προέρχονται από την καύση των πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων και προκαλούν επίσης αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο.

Τα PM2.5 που προέρχονται από την καύση κάρβουνου αυξάνουν περίπου κατά 5 φορές τον κίνδυνο, συγκριτικά με τα συνολικά PM2.5.

Ανά 1 µg/m3 αύξηση της μάζας των PM2.5 που προέρχονται από την καύση κάρβουνου, αυξάνει κατά 5% τον κίνδυνο από στεφανιαίους θανάτους.

Βέβαια οι στατιστικές μελέτες δεν αποδεικνύουν σχέση αιτίου και αποτελέσματος, όμως λόγω των γνώσεων μας σε βιολογικό επίπεδο της βλάβης που προκαλούν τα PM2.5 , τα αποτελέσματα αυτά είναι σχεδόν σίγουρο ότι δείχνουν σχέση αιτίας- βλάβης.

Συμπέρασμα της μελέτης (ως προς το μερίδιο της αερορρύπανσης στην θνητότητα από στεφανιαία νόσο): Μειώνοντας την χρησιμοποίηση του κάρβουνου και του πετρελαίου θα μειωθεί η θνητότητα από στεφανιαία νόσο.

http://ehp.niehs.nih.gov/app/uploads/advpub/2015/12/ehp.1509777.acco.pdf

Συμπερασματικά, πρέπει να φροντίσουμε να παράγουμε την ενέργεια που μας χρειάζεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο ήλιος, ο αέρας και τα κύματα και επιπλέον να στραφούμε σε οικολογικότερα μέσα μετακίνησης όπως τα πόδια μας, το ποδήλατο και τα αυτοκίνητα με ηλεκτρισμό ή υδρογόνο για τις μεγάλες αποστάσεις.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/36/2/83.long
http://circ.ahajournals.org/content/121/21/2331.full.pdf