Ο συλλογικός τόμος «Ο λαϊκός πολιτισμός και η ναυτική παράδοση του Αιγαίου» προήλθε από τις εισηγήσεις του Πανελλήνιου Συνεδρίου για τη ναυτική παράδοση, με τίτλο: «Μάγνητες και ο πολιτισμός της θάλασσας», που διοργανώθηκε στις 4-5 Δεκεμβρίου 2015 στο Βόλο από την Ακαδημία Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας της «Μαγνήτων Κιβωτού», το Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και την Ομάδα Εργασίας για την Προστασία και την Ανάδειξη των Παραδοσιακών Σκαφών και της Ξυλοναυπηγικής Τέχνης του Ελληνικού Χώρου του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού.

Όπως επεσήμανε ο μητροπολίτης Δημητριάδος  Ιγνάτιος, “αποτελεί στόχο να παραδίδουμε πράγματα που μπορεί να τα αξιοποιήσουμε και αποτελούν πλέον και πηγαία έργα, όπως αυτός ο συλλογικός τόμος, καθώς όποιος ασχολείται με την ναυτική παράδοση, μπορεί να ξεκινά από αυτή την αφετηρία. Αυτό είναι, άλλωστε, και το αποτέλεσμα της προσπάθειάς μας, να έχουμε παρόμοια έργα που θα έχουν συνέχεια και διαχρονική αξία. Οφείλουμε να το κάνουμε, εκδόσεις δεν υπάρχουν ανάλογες που ασχολούνται, κατεξοχήν, με τη ναυτική παράδοση.

Έχουμε πολλούς στόχους και συνέχεια. Το όραμά μας είναι, για παράδειγμα, το Ναυτικό Μουσείο που θα έπρεπε να υπάρχει στο Βόλο, να ξαναδούμε καρνάγια να ξαναλειτουργούν στο Βόλο και φυσικά κάθε φορά να δημιουργούμε προϋποθέσεις, όπως και με τη νέα θεματική των δύο επόμενων ετών, που έχει να κάνει με λαϊκές τέχνες, μέσα στις οποίες εντάσσονται και όσοι ασχολούνται με το επάγγελμα της ναυπήγησης των παραδοσιακών πλοίων. Πιστεύω ότι μπορούμε πολλά να κάνουμε στον τόπο μας, που μπορούν να λειτουργήσουν ταυτόχρονα και αναπτυξιακά”.

Ο συλλογικός τόμος εκδόθηκε από την Εκδοτική Δημητριάδος και τον επιμελήθηκε η Μαρία Γκασούκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής & Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και ο Αλέξανδρος Καπανιάρης, δρ. Ψηφιακής Λαογραφίας και Εκπαίδευσης.

Όπως σημείωσε σε δηλώσεις της  η κα. Γκασούκα, “για άλλη μία φορά η «Μαγνήτων Κιβωτός» είναι πολύ μπροστά, πιο μπροστά και από το Πανεπιστήμιο. Πραγματικά είμαι πολύ περήφανη γι' αυτή την συνεργασία του Πανεπιστημίου Αιγαίου και ελπίζουμε και ευχόμαστε πολύ γρήγορα να σας ανακοινώσουμε και ενός άλλου επιπέδου συνεργασία.

Πρόκειται για έναν τόμο που περιλαμβάνει τα πρακτικά ενός πολύ ενδιαφέροντος συνεδρίου που είχα την τιμή να συμμετέχω. Η ναυτική παράδοση δεν είναι τόσο γνωστή. Μου θυμίζει την δική μου την πατρίδα, που κανείς δεν ξέρει ότι οι Μεσολογγίτες ήταν σπογγαλιείς, όπως και οι Καλύμνιοι.

Αυτή η έκδοση δίνει την ευκαιρία να γίνει ευρέως γνωστή, γιατί εδώ δεν ήταν μόνο ο Αργος και η Αργώ, είναι τα καράβια τα Ζαγοριανά, είναι οι ταρσανάδες και τα καρνάγια της Σκιάθου, είναι οι άντρες και οι γυναίκες που ενεπλάκησαν με την ναυτιλία. Όλα αυτά είναι κομμάτι ενός αιγαιοπελαγίτικου πολιτισμού που ενώνει, αλλά και χωρίζει η θάλασσα, ενώνει και χωρίζει τις περιοχές που βρέχει.

Μπορεί να τις χωρίζει σε έθιμα, σε συνήθειες, σε συμπεριφορές, σε ταυτότητες, αλλά τις ενώνει κυρίως στον πόνο, στην απώλεια, στη συμφορά, στην ερημία των γυναικών. Βέβαια, να ευχαριστήσω θερμά τον Σεβασμιώτατο, που μου έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχω και να επιμεληθώ τον τόμο και να ευχαριστήσω θερμά και τον διδάκτορά μου τον Αλέξανδρο Καπανιάρη”.

Για την αξία του βιβλίου, που εξερευνά μέσα από μία συλλογή κειμένων και τις ειδικές διαστάσεις του ναυτικού πολιτισμού του Αιγαίου, με έμφαση στο Πήλιο, αλλά και τις διαστάσεις της λαϊκής λατρείας και την έννοια της άυλης πνευματικής κληρονομιάς, μίλησε ο  Ευάγγελος Καραμανές, δ/ντής του Κέντρου Ερευνών της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. «Η αξία του είναι τόσο ερευνητική, όσο και εκπαιδευτική», σημείωσε. «Είναι κείμενα γραμμένα σε απλή γλώσσα, μπορεί να τα διαβάσει και το ευρύ κοινό και μπορούν να περάσουν πιο εύκολά και στην μαθητική κοινότητα. Η δική μου συμβολή στο κείμενο αφορά την λαϊκή λατρεία, την λατρεία του Αγίου Νικολάου, του προστάτη των ναυτικών και του προστάτη των κατατρεγμένων, των ευρισκομένων σε κίνδυνο, σε ανάγκη. Μιλούμε για την θάλασσα ως υπόσχεση, αλλά παράλληλα και ως μία έννοια ευμετάβλητη, που ενέχει μέσα της και την απειλή, που κατοικείται από ξωτικά και περίεργα όντα κλπ., οπότε μέσα στον τόμο υπάρχει κι αυτή η πνευματική διάσταση της θάλασσας».

Συμβολή στην έννοια της λαογραφίας χαρακτήρισε τη συγκεκριμένη έκδοση η  Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, δρ. Λαογραφίας και τ. δ/ντρια, επιστημονικός συνεργάτης Κέντρου Ερεύνης και Ελληνικής λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. «Μετά το βιβλίο «Γύρισαν τα Ζαγοριανά καράβια», με τα πρακτικά του συνεδρίου ανοίγονται καινούργιοι δρόμοι», σημείωσε. «Τίθενται καινούργια θέματα, που έως τώρα δεν έχουν μελετηθεί. Είμαστε μία χώρα με θάλασσα, και δεν ξέρουμε για την θαλασσινή λαογραφία, ούτε για την αλιεία. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η ναυτοσύνη, ο ναυτικός βίος και η αλιεία. Ουσιαστικά, τώρα ξεκινάει μία συστηματική μελέτη όλων αυτών και πέρα από το ιστορικό υλικό, θα πρέπει να δούμε και το μέλλον αυτής της ιστορίας. Με την ναυπηγική, με τα καράβια, με την δημιουργία ενός χαρακτήρα ουσιαστικά πολιτισμού που έχει χρόνια συμβεί μέσα σ' αυτή την θαλασσινή λαογραφία και θα πρέπει αυτά να τα μελετήσουμε, για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε και στην ανάπτυξη στο μέλλον. Είναι ένα καλό βοήθημα να ξεκινήσουμε την περαιτέρω έρευνα”.

Παράλληλα, στην είσοδο του αμφιθέατρου λειτούργησε έκθεση εικαστικών του Βασίλη Καποδίστρια, με συνθέσεις από ξύλο και μέταλλο για την ναυτιλία του Ανατολικού Πηλίου, με τίτλο: «Κίνησαν τα Καράβια τα Ζαγοριανά».