Το «Μεγαλιθικό Αστρονομικό Παρατηρητήριο ΚΟΚΙΝΟ», της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), θα είναι το θέμα της ομιλίας του Ευσταθίου Ζαφραντζά, που θα πραγματοποιηθεί αύριο Κυριακή, 6η Μαρτίου 2016 και ώρα 20:00 στο αμφιθέατρο του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Γεωργίου Καρτάλη 72 – Ροζού, πρώην Γαλλικό Ινστιτούτο) στα πλαίσια των μηνιαίων διαλέξεων της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος Βόλου.

Το παρατηρητήριο αυτό το επισκέφτηκε το περασμένο έτος ο κ. Ζαφραντζάς που είναι οικονομολόγος και μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας και απέκτησε πολλές εμπειρίες και γνώσεις που θα αναπτύξεις στο ακροατήριο με εικόνες και βιντεοπροβολές.

Βρίσκεται κοντά στην πόλη Κουμάνοβο, 6 χιλιόμετρα από τα Σερβικά σύνορα και αποτελεί την κορυφή ενός ηφαιστειογενούς βουνού ηλικίας 4000 ετών περίπου, δηλ. δημιουργήθηκε την εποχή του χαλκού. Ανακαλύφθηκε το 2002 μετά από αρχαίο-αστρονομική έρευνα και έχει καταταγεί από την NASA στην 4η θέση των πιο σημαντικών Μεγαλιθικών Αστρονομικών Παρατηρητηρίων του κόσμου, περιλαμβάνεται δε στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της unesco.

Η λειτουργία του Παρατηρητηρίου βασίζεται στην ευθυγράμμιση μεταξύ του παρατηρητή, ο οποίος κάθεται σε μια προκαθορισμένη θέση, σε συγκεκριμένες ημέρες του έτους, με τις ακτίνες του Ηλίου ή της Σελήνης ή ενός αστεριού κατά την Ανατολή τους στον ορίζοντα. Οι ακτίνες αυτές εμφανίζονται σε σημάδια (markers) που έχουν λαξευτεί στα βράχια από τους ανθρώπους του αρχαίου οικισμού, οι οποίοι γνώριζαν τις κινήσεις του Ηλίου, της Σελήνης και των αστεριών στον ουρανό.

Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την έναρξη των 4ων εποχών του έτους (Άνοιξης, Καλοκαιριού, Φθινοπώρου και, Χειμώνα), ειδικά σημάδια λαξευμένα στις κορυφές των βράχων του Παρατηρητήριου «ΚΟΚΙΝΟ» χρησίμευαν για να καθορίζουν, με την Ανατολή του Ηλίου σε συγκεκριμένη ημέρα του έτους, το καλοκαιρινό (22 Ιουνίου) και το χειμωνιάτικο (22 Δεκεμβρίου) ηλιοστάσιο καθώς και την ανοιξιάτικη (21 Μαρτίου) και την φθινοπωρινή (23 Σεπτεμβρίου) ισημερία. Οι ημερομηνίες αυτές σηματοδοτούν την έναρξη και λήξη των 4ων εποχών του έτους.

Η πιο πάνω γνώση ήταν πολύτιμη για την εποχή εκείνη γιατί έδειχνε το πότε έπρεπε οι άνθρωποι να κάνουν διάφορες εργασίες για την καλλιέργεια της Γης (έναρξη της σποράς, της συγκομιδής, του θερισμού), την μετακίνηση των κοπαδιών, τον καθορισμό των λατρευτικών τελετών κυρίως του θεού Ηλίου και της θεάς Μεγάλης Μητέρας, καθώς και άλλων δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια του έτους.