Με θερμό χειροκρότημα και επευφημίες ολοκληρώθηκε η πρεμιέρα της Φόνισσας του Γιώργου Κουμεντάκη στην κατάμεστη Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος την Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2021 (επόμενες παραστάσεις: 5, 28 και 30 Δεκεμβρίου 2021), σε μουσική διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου, σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη, σκηνικά Πέτρου Τουλούδη και με τη Μαίρη-Έλεν Νέζη στον ρόλο του τίτλου.

Η όπερα του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργου Κουμεντάκη, επτά χρόνια μετά την πρώτη της παρουσίαση, συγκίνησε το κοινό με την ορμητική μουσική της, την «εσωτερική αναβίωση» του ψυχογραφήματος της Φραγκογιαννούς, καθώς και με το ιδιαίτερο πάντρεμα της φύσης, της ελληνικής μουσικής παράδοσης και του σύγχρονου μουσικού ιδιώματος του συνθέτη.

Το λιμπρέτο του Γιάννη Σβώλου ακολούθησε τη δομή και τον λόγο του αριστουργήματος του Παπαδιαμάντη, συμπυκνώνοντας την ιστορία της Φόνισσας στα ουσιώδη.

Ο αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος προσέφερε ένα ακρόαμα υψηλής ακρίβειας και μοναδικής απόλαυσης, καθώς κατάφερε να ενώσει τα –εκ πρώτης ακοής ετερόκλητα– τέσσερα χορωδιακά σύνολα (ανδρική, γυναικεία, παιδική χορωδία και πολυφωνικό σύνολο) και τα δύο μουσικά σύνολα (ορχήστρα στο πιτ και μουσικό σύνολο επί σκηνής) σε έναν ενιαίο και αδιαίρετο ήχο, υλοποιώντας το μουσικό όραμα του Κουμεντάκη με έναν ιδανικό τρόπο.

Η σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη (σε συνεργασία με την Αγγέλα Σαρόγλου) απέδωσε με έναν ποιητικό, σύγχρονο και ταυτόχρονα διαχρονικό τρόπο το ψυχικό τοπίο της ηρωίδας και του κόσμου που την πνίγει.

Το σκηνικό του εικαστικού καλλιτέχνη Πέτρου Τουλούδη ισορροπεί μεταξύ παρελθόντος και παρόντος με αναφορές στην παράδοση και τη φύση, όπως και τα κοστούμια, τα οποία συνυπογράφουν οι Πέτρος Τουλούδης και Ιωάννα Τσάμη.

Ο Βινίτσιο Κέλι υπέγραψε τους υποβλητικούς φωτισμούς.

Τον ιδιαιτέρως απαιτητικό φωνητικά, όσο και σκηνικά, ρόλο της Φραγκογιαννούς απέδωσε εξαιρετικά η μεσόφωνος Μαίρη-Έλεν Νέζη με θεατρικότητα, εσωτερική ένταση και μοναδική αντίληψη του ρυθμού.

Μαζί της διακρίθηκαν οι Άννα Στυλιανάκη, Τάσος Αποστόλου, Μυρτώ Μποκολίνη, Βαγγέλης Μανιάτης, Σοφία Κυανίδου, Φύλλη Γεωργιάδου, Γιάννης Χριστόπουλος, Γιάννης Γιαννίσης, Νίκος Στεφάνου, Μαριλένα Στριφτόμπολα, Στελίνα Αποστολοπούλου, Μιράντα Μακρυνιώτη, Γιώργος Παπαδημητρίου.

Το πολυφωνικό σύνολο (Μάρθα Μαυροειδή, Μαρία Μελαχροινού, Αλκμήνη Μπασακάρου, Ιωάννα Φόρτη) ερμήνευσε με δεξιοτεχνικό τρόπο τα πολυφωνικά μοιρολόγια, ενώ η Χορωδία και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ, υπό τη διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου και της Κωνσταντίνας Πιτσιάκου αντίστοιχα, απέδωσαν μοναδικά τα χορωδιακά μέρη του έργου, τα οποία πρωταγωνιστούν.

Η Ορχήστρα της ΕΛΣ ανέδειξε τις λεπτές ποιότητες της μουσικής, ενώ το μικρό μουσικό σύνολο επί σκηνής συνόδευσε τις συναισθηματικές μεταπτώσεις της ηρωίδας. Την πρεμιέρα της παράστασης τίμησαν με την Παρουσία τους η ΑΕ Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαρόπουλου και η Υπουργός Πολιτισμού Λινά Μενδώνη.

Με τη σύνθεση της Φόνισσας το 2014, ο Γιώργος Κουμεντάκης δημιούργησε έναν απρόσμενο μουσικό κόσμο, εξελίσσοντας το προσωπικό μουσικό του ιδίωμα. Με τη μουσική του δεν επιχείρησε την αναβίωση της εποχής του έργου του Παπαδιαμάντη, αλλά μια «εσωτερική αναβίωση» του ψυχογραφήματος της ίδιας της Φραγκογιαννούς. H σύνθεση της όπερας ακολουθεί κάθε βήμα της Φόνισσας – άλλοτε εξωτερικεύει τον ψυχισμό της και άλλοτε βυθίζεται στους σκοτεινούς και ανήλιαγους διαδρόμους της ψυχής της.

Είναι στιγμές που κυριαρχεί η απέραντη μοναξιά που βιώνει η Φραγκογιαννού και άλλοτε αναδύεται ο σαρκασμός που αποσυμπιέζει τη φορτισμένη πλοκή. «Άφησα τη μουσική να περιπλανηθεί και να εκφράσει αβίαστα και ελεύθερα τον ψυχισμό της Φραγκογιαννούς, φτάνοντας εκεί που δεν μπορεί να φτάσει η λογική», σημειώνει ο συνθέτης. Και συνεχίζει: «Προσπάθησα να πλησιάσω τις κρυφές πτυχές μιας ψυχοπαθολογικής (;), ψυχονευρωτικής (;), δυναμικής (;), αυταρχικής (;), σίγουρα σύνθετης προσωπικότητας που παίρνει μορφή μέσα από τη συγκλονιστική λογοτεχνική προσέγγιση του μέγιστου Παπαδιαμάντη.

Πολύ συχνά μάλιστα, σβήνει η διαχωριστική γραμμή μεταξύ πρωταγωνίστριας και συγγραφέα και γίνονται μέσα μου ένα και μόνο πρόσωπο. Όσο καιρό έγραφα τη Φόνισσα, προσπάθησα να ξεχάσω την εξωτερική της εμφάνιση, την ηλικία, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της και να στραφώ να φτάσω τον νου που, όπως λέει ο Παπαδιαμάντης, “ψηλώνει”».

Η “Φόνισσα”  βιντεοσκοπήθηκε από το διεθνές τηλεοπτικό κανάλι της όπερας MEZZO Live HD, όπου θα κάνει την παγκόσμια τηλεοπτική πρεμιέρα της στις 12 Δεκεμβρίου 2021, 22:00 (ώρα Ελλάδας).Η συνεργασία με το Mezzo υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το Mezzo μεταδίδεται σε πάνω από 80 χώρες σε όλο τον κόσμο. Από την ίδρυσή του το 1996 στη Γαλλία έως και σήμερα θεωρείται το κορυφαίο παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο για την κλασική μουσική, την όπερα και τον χορό, με φανατικούς θεατές σε όλο τον κόσμο. Στο πρόγραμμά του παρουσιάζει τις σημαντικότερες παραστάσεις όπερας και χορού, αλλά και συναυλίες από τα κορυφαία λυρικά θέατρα και τις μεγάλες αίθουσες συναυλιών του πλανήτη. Στην Ελλάδα, το Mezzo μεταδίδεται από την Cosmote TV.

“Η Φόνισσα” του Γιώργου Κουμεντάκη, είναι μια μεγάλη επιτυχία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ένας σημαντικός σταθμός για τη σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία. “Η Φόνισσα”, πρωτοπαρουσιάστηκε το 2014 σημειώνοντας ιδιαίτερη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία. Οι πρώτοι ήχοι, τα πρώτα λόγια, μοιρολόγια και οπερατικές αποχρώσεις που αποτελούν συστατικά της όπερας αντήχησαν στη Σκιάθο, στις 6 Ιουλίου 2014, στην παγκόσμια πρώτη παρουσίαση αποσπασμάτων της όπερας, στο Συμπόσιο για τη Φόνισσα που διοργάνωσε η Εθνική Λυρική Σκηνή σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο ‘Η Σκιάθος'.

Ο Δήμος Σκιάθου, έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με την Εθνική Λυρική Σκηνή, από τις 9 Δεκεμβρίου 2019, για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων στη Σκιάθο κατά τους χειμερινούς μήνες, που στοχεύουν στην πολιτιστική αναβάθμιση του νησιού εκτός τουριστικής περιόδου. Στο διάστημα αυτό έχουν παρουσιαστεί στη Σκιάθο, αποσπάσματα της όπερας “Η Φόνισσα” του Γιώργου Κουμεντάκη, συναυλίες με τη συμμετοχή διεθνούς φήμης τραγουδιστών, και εκπαιδευτικά προγράμματα με μεγάλη συμμετοχή, από όλες τις ηλικίες. Μέσα από το σπουδαίο έργο του Γιώργου Κουμεντάκη μοιραία η Σκιάθος του Παπαδιαμάντη γίνεται σημείο αναφοράς και ενδιαφέροντος σε όσους επισκέπτες θέλουν να ανακαλύψουν ή να ξανά συναντήσουν τον κόσμο του Παπαδιαμάντη, τη Σκιάθο που περιέγραψε και ύμνησε μέσα από το έργο του.