Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υλοποιώντας μια βασική δέσμευση της Επιτροπής Γιούνκερ για τη διαφάνεια, προτείνει σήμερα να γίνει το Μητρώο Διαφάνειας υποχρεωτικό και να καλύπτει και τα τρία θεσμικά όργανα της ΕΕ, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή.

Η Επιτροπή έχει ήδη δώσει το παράδειγμα, καθώς επιβάλλει στους εκπροσώπους συμφερόντων που επιθυμούν να συναντηθούν με τους αρμοδίους λήψης αποφάσεων να εγγράφονται στους δημόσιους καταλόγους του Μητρώου Διαφάνειας. Καλούμε σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να πράξουν το ίδιο, καθιστώντας υποχρεωτική την εγγραφή στο Μητρώο όλων των εκπροσώπων συμφερόντων που επιδιώκουν να επηρεάσουν τη χάραξη πολιτικής στις Βρυξέλλες.

Ο πρώτος αντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς δήλωσε: «Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να συνεργαστούν για να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων πολιτών. Οφείλουμε να ρίχνουμε άπλετο φως σε ό,τι κάνουμε. Η σημερινή πρόταση για υποχρεωτική εγγραφή στο Μητρώο Διαφάνειας που θα καλύπτει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν ποιος προσπαθεί να επηρεάσει τη νομοθετική διαδικασία της ΕΕ. Προτείνουμε έναν απλό κανόνα: να μη γίνεται καμία συνάντηση με τους αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων χωρίς προηγούμενη εγγραφή. Το Μητρώο θα δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να γνωρίζει ποιος ασκεί πιέσεις, ποιους εκπροσωπεί και πόσα ξοδεύει.»

Η Επιτροπή προτείνει σήμερα μια διοργανική συμφωνία, η οποία θεσπίζει ένα ισχυρό σύστημα που διασφαλίζει τη διαφάνεια των δραστηριοτήτων εκπροσώπησης συμφερόντων και βασίζεται στο σημερινό προαιρετικό Μητρώο Διαφάνειας του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής. Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής θα ισχύουν για πρώτη φορά τα ίδια ελάχιστα πρότυπα και για τα τρία θεσμικά όργανα – συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου. Με βάση τις προτάσεις αυτές, προαπαιτούμενο για τη συμμετοχή σε συνεδριάσεις με τους αρμοδίους για τη λήψη αποφάσεων θα είναι η εγγραφή στο Μητρώο Διαφάνειας. Αφότου η Επιτροπή θέσπισε αυτόν τον κανόνα για τις δικές της συνομιλίες με τους εκπροσώπους συμφερόντων τον Νοέμβριο του 2014, σημειώθηκαν περίπου 4.000 νέες εγγραφές στο υπάρχον Μητρώο.

Η σημερινή πρόταση διευκρινίζει επίσης το πεδίο των δραστηριοτήτων και τους καλυπτόμενους φορείς, προωθεί τη συστηματική παρακολούθηση και την αποτελεσματική εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας του Μητρώου από τους εκπροσώπους συμφερόντων, και παράλληλα απλουστεύει και βελτιώνει την ποιότητα των δεδομένων επιβάλλοντας ορθολογικές απαιτήσεις καταχώρισης και αυστηρότερο έλεγχο της ποιότητας. Η Επιτροπή προτείνει την αύξηση των πόρων που θα διατεθούν για την επίτευξη αυτού του στόχου. Στους εγγεγραμμένους εκπροσώπους που δεν συμμορφώνονται με τον κώδικα δεοντολογίας θα μπορούσε να επιβληθεί προσωρινή αναστολή συνεργασίας με τα θεσμικά όργανα ή διαγραφή από το μητρώο.

Ιστορικό

Οι προτεινόμενες αλλαγές στο Μητρώο Διαφάνειας αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης δέσμευσης της Επιτροπής Γιούνκερ για μεταρρύθμιση της διαδικασίας χάραξης πολιτικών της ΕΕ. Η σημερινή πρόταση είναι απόρροια εντατικών συζητήσεων με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Στη δημόσια διαβούλευση, η οποία διήρκεσε 12 εβδομάδες και ολοκληρώθηκε την 1η Ιουνίου, υπήρξαν 1.758 συμμετοχές – 975 μεμονωμένοι πολίτες και 783 οργανώσεις. Οι ερωτηθέντες κοινοποίησαν τις απόψεις τους για τη λειτουργία του σημερινού Μητρώου Διαφάνειας και διατύπωσαν προτάσεις για τον σχεδιασμό του μελλοντικού καθεστώτος.

Η δέσμευση της Επιτροπής Γιούνκερ για μεγαλύτερη διαφάνεια, όπως ορίζεται στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές, έχει ήδη εφαρμοστεί στην πράξη με διάφορους τρόπους. Από την 1η Δεκεμβρίου 2014, η Επιτροπή δημοσιεύει πληροφορίες για τις συνεδριάσεις των επιτρόπων, των μελών των ιδιαίτερων γραφείων τους και των γενικών διευθυντών της Επιτροπής με όλους τους εκπροσώπους συμφερόντων. Κατά κανόνα, στις συνεδριάσεις αυτές θα πρέπει να συμμετέχουν μόνο πρόσωπα ή φορείς που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Διαφάνειας.

Παρέχεται επίσης ευρύτερη πρόσβαση σε έγγραφα σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για τη διατλαντική εταιρική σχέση εμπορίου και επενδύσεων (ΤΤΙΡ) με τις ΗΠΑ. Η Διοργανική Συμφωνία για τη Βελτίωση της Νομοθεσίας, που υπογράφηκε τον Απρίλιο, αυξάνει περαιτέρω τη διαφάνεια με τη λήψη μιας σειράς μέτρων που ενισχύουν τον ανοικτό χαρακτήρα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του παράγωγου δικαίου. Τον Μάιο του 2016, η Επιτροπή ενέκρινε νέους κανόνες για τις ομάδες εμπειρογνωμόνων, ενισχύοντας τις απαιτήσεις διαφάνειας και θεσπίζοντας συνέργειες με το Μητρώο Διαφάνειας.

Στο Θεματολόγιο για τη Βελτίωση της Νομοθεσίας που παρουσίασε τον Μάιο του 2015, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να αυξήσει τη διαφάνεια της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, ώστε να παρέχεται στους πολίτες η δυνατότητα να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο και να συμβάλλουν στη διαδικασία. Έχουν ήδη δημιουργηθεί νέοι μηχανισμοί συγκέντρωσης των απόψεων των ενδιαφερομένων μερών, χάρη στους οποίους η Επιτροπή ενημερώνεται γι' αυτές τις απόψεις από το αρχικό στάδιο σχεδιασμού μιας πρωτοβουλίας με βάση χάρτες πορείας και αρχικές εκτιμήσεις επιπτώσεων, καθώς και μετά την έγκριση μιας πρότασης από την Επιτροπή, ώστε οι απόψεις αυτές να λαμβάνονται υπόψη κατά τη νομοθετική διαδικασία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

Το Μητρώο Διαφάνειας είναι ένα από τα βασικά εργαλεία για την υλοποίηση της δέσμευσης που έχει αναλάβει η Επιτροπή υπέρ της διαφάνειας. Το Μητρώο καλύπτει όλες τις δραστηριότητες που σκοπό έχουν να επηρεάσουν τις νομοπαρασκευαστικές διαδικασίες και τις διαδικασίες εφαρμογής των πολιτικών των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Το πρώτο Μητρώο Διαφάνειας δημιουργήθηκε από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή το 2011. Επικαιροποιήθηκε με διοργανική συμφωνία τον Απρίλιο του 2014 και εφαρμόζεται σήμερα μόνο στα δύο θεσμικά όργανα.Το ισχύον προαιρετικό Μητρώο περιλαμβάνει πάνω από 9.800 εγγεγραμμένους φορείς οι οποίοι δεσμεύονται από τον κώδικα δεοντολογίας. Οι εγγεγραμμένοι κυμαίνονται από γραφεία συμβούλων δημοσίων υποθέσεων και δικηγορικά γραφεία μέχρι εμπορικές και επαγγελματικές ενώσεις, ΜΚΟ, θρησκευτικές και πανεπιστημιακές οργανώσεις.