Με την ανακοίνωση που εξέδωσε στις 12/12 η Επιτροπή απαντά στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) «Η απαγόρευση της γλυφοσάτης και η προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος από τα τοξικά φυτοφάρμακα» και δεσμεύεται να παρουσιάσει νομοθετική πρόταση το 2018, για να αυξήσει περαιτέρω τη διαφάνεια και να βελτιώσει την ποιότητα των μελετών που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική αξιολόγηση των ουσιών.

 Ανταποκρινόμενη στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαντά στις ανησυχίες των πολιτών της ΕΕ και εξαγγέλλει μέτρα που θα καταστήσουν διαφανέστερη, στο μέλλον, τη διαδικασία αδειοδότησης, περιορισμού ή απαγόρευσης της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Η ανακοίνωση  αυτή δείχνει την πορεία που θα ακολουθήσουμε:

• Απαντώντας στην πρωτοβουλία πολιτών, περιγράφει αναλυτικά τους κανόνες της ΕΕ για τα φυτοφάρμακα·
• ανακοινώνει νομοθετική πρόταση για την άνοιξη του 2018 με σκοπό να ενισχύσει τη διαφάνεια, την ποιότητα και την ανεξαρτησία των επιστημονικών αξιολογήσεων των ουσιών, για παράδειγμα με τη δημόσια πρόσβαση στα πρωτογενή στοιχεία και
• εξαγγέλλει ότι θα προβεί στο μέλλον σε τροποποιήσεις της νομοθεσίας για να ενισχύσει το σύστημα εποπτείας της διεξαγωγής τέτοιων μελετών, για παράδειγμα με την εμπλοκή των δημόσιων αρχών στη διαδικασία λήψης απόφασης για το ποιες μελέτες χρειάζεται να διεξαχθούν για μια συγκεκριμένη περίπτωση.

Επιπλέον, ύστερα από ενδελεχή επιστημονική αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων για τη γλυφοσάτη, από την οποία συμπεραίνεται ότι δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της γλυφοσάτης και του καρκίνου στον άνθρωπο, και ύστερα από θετική ψηφοφορία μεταξύ των εκπροσώπων των κρατών μελών στις 27 Νοεμβρίου 2017^[1], η Επιτροπή ενέκρινε την ανανέωση της έγκρισης της γλυφοσάτης για πέντε έτη. Ενώ η περίοδος για την οποία προτείνει συνήθως η Επιτροπή τη χορήγηση αδειών είναι 15 έτη, όταν ικανοποιούνται όλα τα κριτήρια για την έγκριση, η γλυφοσάτη δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση. Το θέμα αυτό συζητήθηκε πολλές φορές από την Επιτροπή η οποία προσανατολίστηκε τους τελευταίους μήνες σε μια απόφαση που συγκεντρώνει την ευρύτερη δυνατή στήριξη από τα κράτη μέλη, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ. Η τελική πρόταση της Επιτροπής για πενταετή ανανέωση έλαβε επίσης υπόψη τα τελευταία μη δεσμευτικά ψηφίσματα που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε σχετικά: «Είναι καταπληκτικό το γεγονός ότι πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες της ΕΕ αφιέρωσαν τον χρόνο τους για να ασχοληθούν απευθείας με ένα ζήτημα που τους ενδιαφέρει. Η Επιτροπή τους άκουσε και τώρα θα δράσει. Πρέπει να γίνει πιο διαφανής ο τρόπος με τον οποίο παίρνονται οι αποφάσεις στον τομέα αυτόν. Την προσεχή άνοιξη η Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις για το πόσιμο νερό, όπως υποσχεθήκαμε ανταποκρινόμενοι σε μια άλλη επιτυχή πρωτοβουλία. Συμπερασματικά, υποστηρίζω σθεναρά το δικαίωμα των πολιτών να εκφράζουν την άποψή τους μ' αυτόν τον τρόπο και ζητώ από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να ενεργήσουν ταχύτατα ώστε να προχωρήσουν οι προτάσεις μας που θα καταστήσουν ευκολότερη τη διεξαγωγή επιτυχών πρωτοβουλιών των Ευρωπαίων πολιτών στο μέλλον.

Ο κ. Βιτένις Αντρουκάιτις, ο αρμόδιος Επίτροπος για την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων, δήλωσε τα εξής: «Από την αρχή της θητείας μου, υποστήριξα σθεναρά ότι πρέπει να αυξηθεί η διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων όπως και στην πρόσβαση στις επιστημονικές μελέτες βάσει των οποίων εγκρίνονται οι δραστικές ουσίες. Θα υποβάλω πρόταση για την αντιμετώπιση των εν λόγω θεμάτων την άνοιξη του 2018. Ωστόσο, εξίσου σημαντικό είναι τα κράτη μέλη να αναλάβουν τις ευθύνες τους σε ό,τι αφορά τη χορήγηση αδειών κυκλοφορίας φυτοφαρμάκων στις αγορές τους. Πρέπει να εξασφαλίσουν επίσης ότι τα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται με τρόπο ορθολογικό και σε πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις επισήμανσης. Η διαφάνεια, η ανεξαρτησία και η ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων είναι οι στόχοι μας. Οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να διαπνέουν τις εργασίες μας και σ' αυτό θα επικεντρώσω τις προσπάθειες μου.»

 

Η απάντηση της Επιτροπής στα τρία αιτήματα της ΕΠΠ:

«Απαγόρευση των ζιζανιοκτόνων με βάση τη γλυφοσάτη, η έκθεση στα οποία έχει συνδεθεί με καρκίνους στον άνθρωπο και έχει προκαλέσει την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων»:

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη χορήγηση αδειών κυκλοφορίας, τη χρήση και/ή την απαγόρευση προϊόντων με βάση τη γλυφοσάτη στο έδαφός τους.

Στην ΕΕ, εγκρίνονται μόνο οι ουσίες για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία ότι μπορούν να χρησιμοποιούνται ασφαλώς.

Ύστερα από ενδελεχή επιστημονική αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων για τη γλυφοσάτη, από την οποία συμπεραίνεται ότι δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της γλυφοσάτης και του καρκίνου στον άνθρωπο, και ύστερα από θετική ψηφοφορία μεταξύ των εκπροσώπων των κρατών μελών στις 27 Νοεμβρίου 2017, η Επιτροπή ενέκρινε την ανανέωση της έγκρισης της γλυφοσάτης για πέντε έτη.

Ο πρόεδρος Γιούνκερ έθεσε στην ημερήσια διάταξη του Σώματος των Επιτρόπων το θέμα αυτό επανειλημμένα, για να εξασφαλίσει πλήρη πολιτική υιοθέτηση από την Επιτροπή. Βάσει αυτών των πολιτικών συζητήσεων και λαμβάνοντας υπόψη τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επιτροπή αποφάσισε να προτείνει τη μείωση της διάρκειας της προτεινόμενης ανανέωσης από τα 15 έτη στα 5, γεγονός που εξασφάλισε την ευρύτερη δυνατή στήριξη από τα κράτη μέλη.

 «Διασφάλιση ότι η επιστημονική αξιολόγηση των φυτοφαρμάκων τα οποία υποβάλλονται προς έγκριση στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ βασίζεται αποκλειστικά σε δημοσιευμένες μελέτες, οι οποίες έχουν ανατεθεί από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές και όχι από τον βιομηχανικό κλάδο των φυτοφαρμάκων»:

Η Επιτροπή συμφωνεί απόλυτα ότι η διαφάνεια στις επιστημονικές αξιολογήσεις και τη λήψη αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης στο σύστημα κανονιστικής ρύθμισης που διέπει την ασφάλεια των τροφίμων.

Η διατήρηση και η βελτίωση ισχυρής, διαφανούς και ανεξάρτητης επιστημονικής αξιολόγησης είναι καίριας σημασίας. Η Επιτροπή θα υποβάλει, έως την άνοιξη του 2018, νομοθετική πρόταση που θα καλύπτει αυτές και άλλες, συναφείς πτυχές όπως η διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).

Η Επιτροπή θα προτείνει την αλλαγή των ισχυόντων κανόνων, ώστε να εξασφαλίσει ότι οι επιστημονικές μελέτες είναι διαθέσιμες στο κοινό. Οι πολίτες πρέπει να είναι σε θέση να καταλαβαίνουν πώς λαμβάνονται τέτοιου είδους αποφάσεις, με τόσο εκτεταμένες συνέπειες για τη ζωή τους, για την έγκριση ή την απαγόρευση ορισμένων ουσιών. Η πολιτική ευθύνη και η μεγαλύτερη διαφάνεια είναι δύο πλευρές του ιδίου νομίσματος.

«Καθορισμός υποχρεωτικών στόχων για τη μείωση της χρήσης των φυτοφαρμάκων με προοπτική την επίτευξη ενός μέλλοντος χωρίς φυτοφάρμακα»:

Η πολιτική της ΕΕ ήδη προσανατολίζεται στη μείωση της εξάρτησης από τα φυτοφάρμακα και στη διαμόρφωση ενός μέλλοντος χωρίς φυτοφάρμακα, όπως είναι και το αίτημα της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών.

Η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να εξασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις που υπέχουν στο πλαίσιο της οδηγίας για την ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων και θα μειώσουν την εξάρτηση από τα φυτοφάρμακα. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης κληθεί να θέσουν ακριβέστερους και μετρήσιμους στόχους στα εθνικά σχέδια δράσης τους.

Επιπροσθέτως, για την παρακολούθηση των τάσεων ως προς τη μείωση των κινδύνων από τη χρήση των φυτοφαρμάκων σε επίπεδο ΕΕ, η Επιτροπή θα καθορίσει εναρμονισμένους δείκτες κινδύνου επιπλέον των υπαρχόντων εθνικών δεικτών κινδύνου. Οι εν λόγω δείκτες θα δώσουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή να προσδιορίσει την αποτελεσματικότητα των μέτρων στο πλαίσιο της αξιολόγησης των μελλοντικών πολιτικών επιλογών. Η Επιτροπή θα επαναξιολογήσει την κατάσταση βάσει των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν και θα εκτιμήσει εάν υπάρχει ανάγκη να καθοριστούν, σε επίπεδο ΕΕ, υποχρεωτικοί ποσοτικοί στόχοι για τα φυτοφάρμακα.

Επόμενα βήματα

– Για την προπαρασκευή νομοθετικής πρότασης: τον Ιανουάριο του 2018 θα δημοσιευτεί έκθεση σχετικά με τον έλεγχο καταλληλότητας της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα, όπου θα αποτιμηθεί η ισχύουσα νομοθεσία. Θα δρομολογηθεί επίσης δημόσια διαβούλευση η οποία θα οδηγήσει στη σύνταξη της πρότασης που θα παρουσιαστεί μέχρι την άνοιξη του 2018.

– Για μια πιο ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων, η Επιτροπή θα παρακολουθήσει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, τη συνέχεια του θέματος, βασιζόμενη σε έκθεση που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Οκτώβριο.

Ιστορικό

Η διαδικασία για την ανανέωση της έγκρισης της δραστικής ουσίας γλυφοσάτης προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον και υπήρξε η αφορμή για γενικότερη συζήτηση για την αδειοδότηση και τη χρήση φυτοφαρμάκων στην ΕΕ. Στις 27 Νοεμβρίου 2017 τα κράτη μέλη ψήφισαν υπέρ της πρότασης της Επιτροπής για πενταετή ανανέωση της έγκρισης.

Κατόπιν αιτήματος του πρόεδρου Γιούνκερ, το ζήτημα συζητήθηκε αρκετές φορές από το Σώμα των Επιτρόπων. Η Επιτροπή προσανατολίστηκε σε μια απόφαση που συγκεντρώνει την ευρύτερη δυνατή στήριξη από τα κράτη μέλη, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ. Ακολούθησε εμπεριστατωμένη και διαφανής επιστημονική διαδικασία, όπου δημοσιοποιήθηκαν πάνω από 6.000 σελίδες επιστημονικής αξιολόγησης.

Ενώ η περίοδος για την οποία προτείνει συνήθως η Επιτροπή τη χορήγηση αδειών είναι 15 χρόνια, όταν ικανοποιούνται όλα τα κριτήρια για την έγκριση, η γλυφοσάτη δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση. Άλλοι θεμιτοί παράγοντες ελήφθησαν υπόψη κατά τον προσδιορισμό της κατάλληλης περιόδου για την ανανέωση, όπως το γεγονός ότι πρόσθετες πληροφορίες για την ουσία δημοσιεύονται με ταχύ ρυθμό. Επιπλέον, η τελική πρόταση της Επιτροπής για πενταετή ανανέωση έλαβε υπόψη τα τελευταία μη δεσμευτικά ψηφίσματα που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η απόφαση που εκδόθηκε επίσημα στις 12/12, συνεκτίμησε επίσης προσεκτικά την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών με θέμα: «Η απαγόρευση της γλυφοσάτης και η προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος από τα τοξικά φυτοφάρμακα».

Ήδη από την αρχή της θητείας του ο πρόεδρος Γιούνκερ είχε δηλώσει ότι η διακυβέρνηση με αποχή δεν είναι αποδεκτή επιλογή και πρότεινε να αλλάξουν οι κανόνες της επιτροπολογίας, ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια για τις θέσεις που λαμβάνουν τα κράτη μέλη και να εξασφαλιστεί η πολιτική λογοδοσία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τους πολίτες.