Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι κοινωνικοί και οικονομικοί εταίροι της ΕΕ[1]  υπέγραψαν μια «Ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό την ένταξη», η οποία καθορίζει βασικές αρχές και δεσμεύσεις για την παροχή στήριξης και την ενίσχυση των ευκαιριών για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που διαμένουν νόμιμα στην ΕΕ με στόχο να ενταχθούν στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας.

Πριν από την τελετή υπογραφής, ο επίτροπος  Αβραμόπουλος δήλωσε τα εξής: «Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχή ένταξη των νεοεισερχόμενων, και ιδίως των προσφύγων, είναι να συμμετέχουν όσο το δυνατόν νωρίτερα στην αγορά εργασίας. Όλοι οι φορείς —δημόσιοι και ιδιωτικοί— πρέπει να καταβάλουν τις προσπάθειες που τους αναλογούν για την επιτυχή ένταξη των προσφύγων, και αυτός είναι ο λόγος που επιθυμούμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας. Σήμερα δεσμευόμαστε να εργαστούμε από κοινού με τους κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους για να καταστήσουμε τη συνεργασία αυτή πρότυπο, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος ώστε η μετανάστευση να καταστεί πραγματική ευκαιρία για όλους, τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τις κοινωνίες μας.»

Η επίτροπος  Τίσεν πρόσθεσε: «Ο καλύτερος δρόμος για την κοινωνική ένταξη είναι μέσω της αγοράς εργασίας. Γι' αυτόν τον λόγο, ο δρόμος αυτός θα πρέπει να είναι επίσης ο ασφαλέστερος και συντομότερος. Σήμερα κάνουμε ένα ακόμη βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς ενώνουμε τις δυνάμεις μας με τους κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που προσφέρει η ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας. Με αυτόν τον τρόπο θα συνεισφέρουμε ώστε να διαμορφωθούν αγορές εργασίας και κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς και να επιτευχθούν καλύτερα και πιο βιώσιμα αποτελέσματα για όλους, σύμφωνα με τις αρχές που κατοχυρώνονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.»

Ο Luca Visentini, γενικός γραμματέας της ETUC (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων), δήλωσε τα εξής: «Η ETUC συμμετέχει με ιδιαίτερη ικανοποίηση στη συνεργασία για την προώθηση της ένταξης των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων στην αγορά εργασίας. Πρόκειται για ένα σημαντικό επίτευγμα. Κατά την άποψή μας θα πρέπει να θεωρηθεί ως η συνέχιση της δέσμευσης των κοινωνικών εταίρων και των δημόσιων αρχών για την ενίσχυση των ευκαιριών απασχόλησης και της ίσης μεταχείρισης για τους μετανάστες σ' όλη την Ευρώπη. Ελπίζουμε ότι η συνεργασία αυτή θα δώσει ώθηση σε αποτελεσματικές δράσεις και θα απελευθερώσει τις δυνατότητες για έμπρακτη στήριξη. Χρειάζεται επίσης αλλαγή της πολιτικής ασύλου της ΕΕ, ώστε να μην εστιάζει αποκλειστικά στην ασφάλεια και τον έλεγχο των συνόρων αλλά στη μεγαλύτερη αλληλεγγύη και τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων.»

Ο Markus J. Beyrer, γενικός διευθυντής της Business Europe (Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων), δήλωσε τα εξής: «Τα τελευταία χρόνια πολλοί πρόσφυγες έχουν αποκτήσει το δικαίωμα διαμονής στην Ευρώπη. Οι άνθρωποι αυτοί θα πρέπει να υποστηριχθούν στις προσπάθειές τους ώστε να καταστούν το ταχύτερο δυνατόν ενεργοί στην αγορά εργασίας. Για να μπορέσουν η Ευρώπη και τα κράτη μέλη της να ανταποκριθούν στις κοινωνικές αξίες μας, ο καλύτερος τρόπος είναι να επιτύχουν αποτελέσματα. Ο ρεαλισμός θα πρέπει να υπερισχύει κατά την προσαρμογή των νομικών πλαισίων ούτως ώστε να ενθαρρύνονται οι εργοδότες να προσλαμβάνουν πρόσφυγες.»

Η  Veronique Willems, γενική γραμματέας της UEAPME (Ευρωπαϊκή Ένωση Βιοτεχνικών και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων), δήλωσε τα εξής: «Η μετανάστευση στην Ευρώπη είναι γεγονός. Η ένταξη είναι κάτι αναγκαίο για την κοινωνία και την οικονομία. Αποτελεί κοινή ευθύνη για πολλούς φορείς. Οι ΜΜΕ και οι οργανώσεις τους καταβάλλουν ήδη σημαντικές προσπάθειες για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας, αλλά χρειάζονται μεγαλύτερη στήριξη. Η πιο στενή συνεργασία σε όλα τα επίπεδα είναι η σωστή προσέγγιση.»

Η Valeria Ronzitti, γενική γραμματέας του CEEP (Ευρωπαϊκό Κέντρο Εργοδοτών και Επιχειρήσεων που παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας), δήλωσε τα εξής: «Οι εργοδότες και οι πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών έχουν πρωταρχικό ρόλο στην υποστήριξη της ένταξης των μεταναστών και των προσφύγων στην Ευρώπη. Ενεργούν τόσο ως φορείς άμεσης επέμβασης που παρέχουν βασικές υπηρεσίες όσο και, σε μεταγενέστερο στάδιο, ως εργοδότες. Η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό την ένταξη θα βοηθήσει τα μέλη μας στην εκπλήρωση της διττής αυτής αποστολής, χάρη στην ενίσχυση της στήριξης και στην αναγνώριση της κοινής μας ευθύνης.»

Ο  René Branders, πρόεδρος της Βελγικής Ομοσπονδίας Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων και εκπρόσωπος της Eurochambres (Ένωση Ευρωπαϊκών Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων), δήλωσε τα εξής: «Η ιστορία έχει δείξει ότι οι πολιτισμοί που ανοίγουν τις πόρτες τους στη μετανάστευση αναπτύσσονται και ακμάζουν. Για να ωφεληθεί και η Ευρώπη κατ' αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να φροντίσουμε για την ένταξη των μεταναστών από κοινωνική και οικονομική άποψη. Δεν πρόκειται μόνο για θέμα αλληλεγγύης ή ηθικής, αλλά και για θέμα εξέλιξης σ' έναν κόσμο που αλλάζει. Αυτό απαιτεί συντονισμένη προσέγγιση μεταξύ των αντίστοιχων φορέων, και γι' αυτό ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει αυτή η συνεργασία είναι πραγματικά πολύτιμος.»

Η ένταξη μπορεί να αποβεί αποτελεσματική μόνο αν όλοι οι ενδιαφερόμενοι παράγοντες διαδραματίσουν τον ρόλο που τους αναλογεί: τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, οι εθνικές και τοπικές αρχές, οι κοινωνικοί και οικονομικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η συνεργασία με σκοπό την ένταξη καθορίζει βασικές αρχές για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας, οι οποίες περιλαμβάνουν την όσο το δυνατόν ταχύτερη παροχή στήριξης, τη μέριμνα ώστε τα οφέλη από την ένταξη να διαχέονται τόσο στους πρόσφυγες όσο και γενικότερα στην οικονομία και την κοινωνία, και τη διασφάλιση μιας πολυσυμμετοχικής προσέγγισης.

Ανάμεσα στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι κοινωνικοί και οικονομικοί εταίροι είναι η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας, όπως για παράδειγμα η οργάνωση προγραμμάτων καθοδήγησης για την ενσωμάτωσή τους στον εργασιακό χώρο ή η διευκόλυνση του εντοπισμού, της αξιολόγησης και της τεκμηρίωσης δεξιοτήτων και επαγγελματικών προσόντων. Έχουν επίσης δεσμευτεί να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ των μελών τους, και να ενισχύσουν τη σύμπραξη με τις δημόσιες αρχές σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσπαθήσει, μεταξύ άλλων, να προωθήσει τις συνέργειες με τα ταμεία της ΕΕ, να διασφαλίσει συνέργειες με άλλες συναφείς πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να εξακολουθήσει να συνεργάζεται με τους σχετικούς φορείς, ομάδες, επιτροπές και δίκτυα στην ΕΕ, καθώς και με τους κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους, ώστε να στηρίξει την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας.

Η συνεργασία θα υπογράφει εξ' ονόματος της Επιτροπής από τον  Δημήτρη Αβραμόπουλο, επίτροπο αρμόδιο για τη Μετανάστευση, τις Εσωτερικές Υποθέσεις και την Ιθαγένεια  και την  Μαριάν Τίσεν, επίτροπο αρμόδια για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις, τις Δεξιότητες και την Κινητικότητα του Εργατικού Δυναμικού.

Ιστορικό

Με δεδομένες τις ελλείψεις δεξιοτήτων και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σήμερα και στο μέλλον, η μη αξιοποίηση του δυναμικού των προσφύγων στην ΕΕ συνιστά σημαντική σπατάλη πόρων, τόσο για τους ίδιους όσο και συνολικά για την οικονομία και την κοινωνία. Αν και θα πρέπει να συνεχιστούν οι επενδύσεις στην κατάρτιση και την πλήρη ενεργοποίηση του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού, οι πρόσφυγες —αν ενταχθούν με επιτυχία— μπορούν επίσης να συνεισφέρουν στις αγορές εργασίας της ΕΕ και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων.

Σύμφωνα με μελέτες, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση και αποτελούν μία από τις πλέον ευάλωτες ομάδες υπηκόων τρίτων χωρών στην αγορά εργασίας. Το 2014 το ποσοστό απασχόλησης των προσφύγων ήταν κατά 15-20 % χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό για τους γηγενείς, ενώ ιδιαίτερα χαμηλά ήταν τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών. Επιπλέον, οι πρόσφυγες συχνά διαθέτουν περισσότερα τυπικά προσόντα από αυτά που απαιτούνται για τις θέσεις εργασίας όπου απασχολούνται, κάτι που οφείλεται εν μέρει στις χαμηλότερες δεξιότητές τους όσον αφορά τη γλώσσα της χώρας υποδοχής και εν μέρει στην έλλειψη επίσημης αναγνώρισης ή αναγνώρισης από εργοδότη των επαγγελματικών τους προσόντων.

Για να υποστηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη στο πεδίο της ένταξης, η Επιτροπή ενέκρινε στις 7 Ιουνίου 2016 ένα σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών. Με το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη, το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 10 Ιουνίου 2016, τέθηκαν σε εφαρμογή δέκα δράσεις με στόχο να διασφαλιστεί ότι προσφέρεται η σωστή κατάρτιση, οι κατάλληλες δεξιότητες και η κατάλληλη στήριξη στους κατοίκους της ΕΕ. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονται αξιολογήσεις προφίλ για μετανάστες και πρόσφυγες, οι οποίες αποσκοπούν στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους. Ιδίως το εργαλείο κατάρτισης προφίλ δεξιοτήτων της ΕΕ για υπηκόους τρίτων χωρών, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή φέτος τον Νοέμβριο, έχει σχεδιαστεί με σκοπό να βοηθήσει τις εθνικές αρχές, όπως οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης ή τα κέντρα ένταξης, να καταγράψουν τις δεξιότητες και την εργασιακή εμπειρία των υπηκόων τρίτων χωρών και να διευκολύνουν έτσι την ταχύτερη πρόσβασή τους στην απασχόληση ή την κατάρτιση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πρόσφυγες ίσως καταφέρουν κάποια στιγμή να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, οπότε και θα μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην περαιτέρω ανάπτυξη ή την ανοικοδόμηση των χωρών τους χάρη στις δεξιότητες που θα έχουν αποκτήσει στην ΕΕ.

ΟΙ οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι δεσμεύονται να διευκολύνουν την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας. Στην τριμερή κοινωνική σύνοδο κορυφής της 16ης Μαρτίου 2016 παρουσιάστηκε κοινή δήλωση των Ευρωπαίων οικονομικών και κοινωνικών εταίρων. Στις 23 Μαΐου 2017, κατά τον δεύτερο ευρωπαϊκό διάλογο για τις δεξιότητες και τη μετανάστευση, εργοδότες και εκπρόσωποι των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων συζήτησαν σχετικά με τις προκλήσεις και τα οφέλη που παρουσιάζει η ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών στην αγορά εργασίας και πραγματοποίησαν ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Την ίδια μέρα δρομολογήθηκε η πρωτοβουλία «Εργοδότες ενωμένοι με σκοπό την ένταξη» (Employers together for integration).

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) αποτελεί το κύριο μέσο χρηματοδότησης για τη στήριξη της ένταξης στην αγορά εργασίας, μεταξύ άλλων και για τους μετανάστες. Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) μπορεί επίσης να χρηματοδοτεί προπαρασκευαστικά μέτρα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Τον Νοέμβριο του 2017 δημοσιεύτηκε πρόσκληση υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ (με προθεσμία την 1η Μαρτίου 2018), με στόχο την υποστήριξη πρωτοβουλιών που αναλαμβάνουν εργοδότες και κοινωνικοί και οικονομικοί εταίροι για την προώθηση της ένταξης των προσφύγων και άλλων μεταναστών στην αγορά εργασίας.