Στις 24.11 ο διευθυντής του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη Γιάννης Μαστρογεωργίου δημοσίευσε1 ένα άρθρο στο οποίο τόνιζε τον κίνδυνο που απειλεί τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Αυτός ο κίνδυνος είναι πράγματι υπαρκτός, αλλά δεν είναι ο μόνος.

Στη χώρα μας, που ελάχιστα την ενδιαφέρουν πράγματα που γίνονται έξω από την αυλή μας, δεν έγινε γνωστή η συγκέντρωση 60.000 εθνικιστών στη Βαρσοβία το Σάββατο 11 Νοεμβρίου. Η ημέρα αυτή είναι για τους Πολωνούς εθνική εορτή. Το 1918, με το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η Πολωνία επανενώθηκε μετά από τον -για 123 χρόνια- διαμελισμό της μεταξύ Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστρίας. Η συμμετοχή των εθνικιστών στο εορτασμό ξεκίνησε το 2009 με μερικές εκατοντάδες, για να φτάσει φέτος στη μεγαλύτερη συγκέντρωση ακροδεξιών εθνικιστών της Ευρώπης. Αποτελεί παράδοξο για τη χώρα που υπέφερε όσο καμία άλλη από τον εθνικισμό των Ναζί, το μέγεθος και τα συνθήματα όπως «για μια Ευρώπη των λευκών», που προσέλκυσαν ακροδεξιούς κι από άλλες χώρες, κυρίως της ανατολικής Ευρώπης. Ήδη διενεργείται εισαγγελική έρευνα για την παραβίαση του αντιρατσιστικού νόμου.

Για τον Benjamin Abtan, πρόεδρο του «Ευρωπαϊκού Αντιρατσιστικού Κινήματος Βάσης» (European Grassroots Antiracist Movement – EGAM) και συντονιστή του Δικτύου Ευρωπαίων Κοινοβουλευτικών Elie Wiesel, η διαδήλωση της 11 Νοεμβρίου χαρακτηρίζει πολλές από τις όψεις της σημερινής Ευρώπης2.

Πρώτον, συμβολίζει τη συνεχή αύξηση του εθνικισμού εδώ και πολλά χρόνια. Η αύξηση παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες, αλλά ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους, όπου εμφανίζεται πιο ριζοσπαστικός. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση του ισλαμισμού στη νεολαία, που επίσης εμφανίζεται ολοένα και πιο ανοιχτά και οδηγεί σε βία.

Δεύτερον, η ισχυρή παρουσία στη Βαρσοβία διαδηλωτών από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη δείχνει μια ήπειρο διχασμένη, που έχει ομοιότητες με τον διχασμό της εποχής του ψυχρού πολέμου. Οι αντιδράσεις μεταξύ Δυτικο-ευρωπαίων και Ανατολικο-Ευρωπαίων απέναντι στην κρίση του προσφυγικού είναι τελείως διαφορετικές. Αυτή δε η διαφοροποίηση επεκτείνεται και σε άλλα θέματα. Αφορά τα πολιτικά συστήματα των πρώην κομμουνιστικών χωρών, τα οποία απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από τη φιλελεύθερη δημοκρατία, προς την κατεύθυνση υιοθέτησης αυταρχικών μοντέλων.

H διαφοροποίηση μεταξύ Δύσης και Ανατολής επεκτείνεται και στις κοινές ευρωπαϊκές αξίες. Για παράδειγμα, η Αυστρία ανήκει στη Δύση, παρ' όλο που ετοιμάζεται να φέρει τους κληρονόμους των Ναζί στην κυβέρνησή της.

Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτές οι διογκούμενες διαφορές να οδηγήσουν σε βαθύ χάσμα, αφού μερικές από τις χώρες με κομμουνιστική κληρονομιά ζητούν την έξοδο από την Ε.Ε. Ο κίνδυνος αυτός προστίθεται στον κίνδυνο των αποσχίσεων, όπως αυτή της Καταλονίας. Και οι δυο κίνδυνοι φέρνουν την ενότητα της Ε.Ε. σε δοκιμασία.