Έκτακτες συνθήκες επιβάλλουν και έκτακτα μέτρα. Αυτή θα πρέπει να είναι άλλωστε και μία από τις λειτουργίες του Δικαίου, να προσαρμόζεται εγκαίρως στις νέες οικονομικές συνθήκες που κάθε φορά επικρατούν.

Ανταποκρινόμενος στις ανάγκες αυτές, ο Έλληνας νομοθέτης προχώρησε στη θέσπιση έκτακτων δυνατοτήτων εξυγίανσης, στο περιθώριο των διαδικασιών που ήδη προβλέπει ο Πτωχευτικός Κώδικας, δίνοντας, έτσι, σε οφειλέτες που προσβλέπουν στη διάσωση της επιχείρησής τους το κίνητρο να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και να αποφύγουν την οριστική εξαφάνιση μέσω πτώχευσης.

Ο λόγος εδώ για τις έκτακτες διαδικασίες του Ν. 4307/2014, όπως ρυθμίζονται στα άρθρα 60 επ' αυτού, οι οποίες είναι δυνατόν να εκκινήσουν σε προδιαγεγραμμένα χρονικά πλαίσια, προϋποθέτουν, δηλαδή, την υποβολή σχετικής αίτησης υπαγωγής το αργότερο μέχρι την 31.03.2016. Ο σκοπός τους είναι, μάλλον, προφανής και δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από την παροχή στον οφειλέτη και τους πιστωτές του νέων επιλογών εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης της επιχείρησής του, που στον μεν οφειλέτη θα επιτρέψουν μία νέα αρχή (fresh start policy), ενώ στους πιστωτές του μία συλλογική και ορθολογικότερη ικανοποίηση των απαιτήσεών τους.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με μια πρώτη εναλλακτική λύση, που ρυθμίζεται από το άρθρο 61 του Ν. 4307/2014, δίνεται η δυνατότητα σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα με προοπτική βιωσιμότητας και κύκλο εργασιών έως και 2.500.000 ευρώ να διαγράψουν τα χρέη τους σε πιστωτικά ιδρύματα, επιτυγχάνοντας παράλληλα και την πρόσθετη διαγραφή προσαυξήσεων, τόκων και προστίμων εκπρόθεσμης καταβολής ύψους 20% προς το Δημόσιο και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης.

Στην πραγματικότητα, βέβαια, η λύση αυτή δεν συνιστά πτωχευτική, προ-πτωχευτική ή έστω παραπτωχευτική διαδικασία, αλλά μια διμερή διευθέτηση με αντικείμενο τη ρύθμιση των χρεών, που εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των πιστωτών.

Επίσης, η εφαρμογή της δεν εξαρτάται από τη βιωσιμότητα του οφειλέτη. Περισσότερο ενδιαφέρον, αντίθετα, παρουσιάζουν οι δύο επόμενες ειδικές διαδικασίες για την εξυγίανση υπερχρεωμένων επιχειρήσεων του νέου νομοθετήματος, δηλαδή αφενός η έκτακτη διαδικασία ρύθμισης υπερχρεωμένων εμπόρων και αφετέρου η έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης.

Όσον αφορά την πρώτη από αυτές, μία καινοτομία που εισάγει είναι, ότι για το άνοιγμα της διαδικασίας νομιμοποιείται οφειλέτης, και μάλιστα ασχέτως της οικονομικής του κατάστασης, εφόσον έχει την πτωχευτική ικανότητα του άρθρου 61 ΠτΚ. Η καινοτομία αυτή ασπάζεται προφανώς το δόγμα της ελεύθερης επιλογής, ότι δηλαδή όποιος πιστεύει ότι η επιχείρησή του χρήζει εξυγίανσης, θα πρέπει να έχει και το δικαίωμα να το κάνει.

Τέτοιου είδους νοοτροπίες, αν και αρκετά φιλελεύθερες, έχουν ως βάση την απόλυτη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του οφειλέτη και έχουν βρει επιτυχή αναγνώριση και εφαρμογή, σε κάθε περίπτωση, στην άλλη μεριά του Ατλαντικού με το ευρέως γνωστό Chapter 11.

Προϋπόθεση, βέβαια, είναι να συναινούν πιστωτές που εκπροσωπούν τουλάχιστον το 50,1% του συνόλου των απαιτήσεων στο οποίο περιλαμβάνεται και το 50,1% τουλάχιστον των τυχόν εμπραγμάτως εξασφαλισμένων ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή εξασφάλισης. Μέσα σε αυτούς θα πρέπει να συγκαταλέγονται και δύο πιστωτικά ιδρύματα με ποσοστό τουλάχιστον 20% επί του συνόλου των υποχρεώσεων.

Είναι φανερό ότι εδώ ο νομοθέτης απευθύνεται περισσότερο σε οφειλέτες οι οποίοι δεν έχουν ακόμα περιέλθει σε δεινή οικονομική κατάσταση, αλλά κατά ιδία κρίση χρήζουν εξυγίανσης. Με τον τρόπο αυτό, τους προσφέρει το θετικό κίνητρο μιας έγκαιρης και στον σωστό χρόνο έναρξης διαδικασίας, η αίτηση της οποίας θα αναστείλει αυτομάτως τυχόν εκκρεμούσα αίτηση υπαγωγής σε καθεστώς προ-πτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης.

Αυτή η φιλική προς τον οφειλέτη και τη διάσωση της επιχείρησης προσέγγιση επιβεβαιώνεται και με τη ρύθμιση περί δικαιώματος αποζημίωσης των μη συμβαλλομένων πιστωτών, σε περίπτωση που αποδείξουν ζημία εξαιτίας μειωμένης ικανοποίησής τους σε σύγκριση με αυτήν που θα ήταν δυνατή στο πλαίσιο μιας πτωχευτικής εκκαθάρισης ή αναγκαστικής εκτέλεσης, μη επιτρέποντας, έτσι, η δυσμενέστερη αυτή μεταχείρισή τους να σταθεί εμπόδιο στην προσπάθεια εξυγίανσης και διάσωσης της επιχείρησης του οφειλέτη.

Η διαδικασία παρουσιάζει ιδιαίτερες ομοιότητες με τα «pre-packaged arrangements» του άρθρου 106 β του Πτωχευτικού Κώδικα. Εν πολλοίς, αδιευκρίνιστος, όμως, παραμένει ο βαθμός συνεκτίμησης από το αρμόδιο δικαστήριο της βιωσιμότητας του οφειλέτη για την υπαγωγή στην εν λόγω διαδικασία, σε αντίθεση με την εξυγίανση του Πτωχευτικού Κώδικα, στην οποία η διατήρηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης του οφειλέτη είναι βαρομετρικής σημασίας.

Η δεύτερη εισαχθείσα διαδικασία, από την άλλη πλευρά, αυτή δηλαδή της ειδικής διαχείρισης των άρθρων 68 επ. του Ν. 4307/14, έχει ως αντικείμενο τη μεταβίβαση του ενεργητικού της επιχείρησης σε νέο αποκτώντα. Χαρακτηριστικό της διαδικασίας αυτής είναι ότι μπορεί να ενεργοποιηθεί αποκλειστικά από πιστωτές της εταιρείας που συγκεντρώνουν τουλάχιστον το 40% του συνόλου των απαιτήσεων κατά του οφειλέτη, στους οποίους περιλαμβάνεται και ένα τουλάχιστον πιστωτικό ίδρυμα, πρόκειται, δηλαδή, για μη οικειοθελή διαδικασία.

Σκοπός της ρύθμισης είναι, προφανώς, η παρότρυνση των πιστωτών να δρομολογήσουν τη μεταβίβαση της επιχείρησης του οφειλέτη για να πετύχουν όσο το δυνατόν καλύτερο τίμημα σε σχέση με αυτό μιας πτωχευτικής εκκαθάρισης, όταν ο ίδιος ο οφειλέτης αδρανεί. Πρόσθετη προϋπόθεση, βέβαια, είναι, ότι η εταιρεία πρέπει να έχει παύσει τις πληρωμές της. Κρίνοντας, πάντως, από τη μέχρι τώρα εμπειρία σε αντίστοιχες περιπτώσεις ειδικής εκκαθάρισης, τα δείγματα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Μόλις μία απόφαση που κάνει δεκτή αίτημα για άνοιγμα της διαδικασίας είναι γνωστή.

Το χρονοβόρο μιας τέτοιας διαδικασίας και η σταδιακή απαξίωση της επιχείρησης στο πλαίσιο μιας τέτοιου είδους διαδικασίας είναι στοιχεία που δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για ενθουσιασμό. Εξάλλου, η διαδικασία της ειδικής διαχείρισης κινδυνεύει στην πράξη να αποβεί περιορισμένης χρησιμότητας, αν λάβει κανείς υπόψη ότι o οφειλέτης αποφεύγει την πτώχευση μόνο αν οι πιστωτές του ικανοποιηθούν πλήρως.

Εκτός των παραπάνω διαδικασιών, στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί η ήδη υπάρχουσα για τον οφειλέτη δυνατότητα μεταβίβασης της επιχείρησής του μέσα στο πλαίσιο της προ-πτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης με βάση το άρθρο 106θ ΠτΚ, το οποίο μάλιστα πρόσφατα και για πρώτη φορά εφαρμόστηκε από ελληνική επιχείρηση γνωστού επιχειρηματικού κλάδου με έμφαση στις εξαγωγές.

Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα ήδη σε πρώιμο στάδιο οικονομικής δυσχέρειας, αυτό δηλαδή της επαπειλούμενης παύσης πληρωμών, να αιτηθεί ο ίδιος την υπαγωγή του σε καθεστώς εξυγίανσης και να μεταβιβάσει την επιχείρησή του σε ενδιαφερόμενους πιστωτές του, απολαμβάνοντας τα πλεονεκτήματα που του παρέχει η σχετική νομοθεσία.

Ο πλουραλισμός επιλογών εξυγίανσης στα χέρια των οφειλετών και των πιστωτών κρίνεται, ειδικά στις μέρες μας, θεμιτός, εάν τον εκλάβει κανείς σαν ένα επιπλέον κίνητρο για την επιλογή του καλύτερου δυνατού τρόπου εξυγίανσης της επιχείρησης με προστασία των πιστωτών.

Εφιστούμε την προσοχή, πάντως, σε τυχόν νομοθετικές ατέλειες και/ή άτεχνες διατυπώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να ανοίξουν διάπλατα τον δρόμο για καταχρήσεις ή στην πραγματικότητα να δημιουργήσουν πλασματικές λύσεις εξυγίανσης με αμφίβολη χρησιμότητα. Αναμένουμε τις εξελίξεις.

* Επίκ. καθηγητής Νομικής Αθηνών, Senior Partner στη δικ. εταιρεία «Ζέπος & Γιαννόπουλος»
** Υπ. διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αμβούργου, Associate στη δικ. εταιρεία «Ζέπος & Γιαννόπουλος»

 

πηγή:kathimerini.gr