του Δανιήλ Δανιλόπουλου,παιδοψυχιάτρου
Τα 2 με 3 πρώτα χρόνια της ζωής είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη του παιδιού και σε μεγάλο βαθμό καθοριστικά για την εξέλιξη της υπόλοιπης ζωής του.

Σε αυτό το διάστημα αναπτύσσεται ταχύτατα ο εγκέφαλος και η κοινωνικότητά του και μπαίνουν οι βάσεις για την μετέπειτα ωρίμανση και τις σχέσεις του.

 

Στην γέννηση ο εγκέφαλός του είναι σαν ένας σχεδόν άγραφος πίνακας ή σαν ένας σχεδόν άδειος σκληρός δίσκος ηλεκτρονικού υπολογιστή.

 

Το τι θα γραφτεί στον πίνακα ή το τι θα εγγραφεί στον δίσκο εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις εμπειρίες που θα έχει το παιδί στη σχέση του με τους γονείς ή τους φροντιστές του, γιατί το ίδιο σε αυτή τη φάση της εξέλιξής του είναι ανήμπορο και απολύτως εξαρτημένο από την φροντίδα που του παρέχεται.

 

Ένα αναλογικό και απλουστευμένο παράδειγμα από το ζωϊκό βασίλειο προέρχεται από την έρευνα του Αυστριακού  Konrad Lorenz (1903 – 1989) που ήταν ένας από τους θεμελιωτές της επιστήμης της ηθολογίας (ethology).

Παρατήρησε ότι τα μικρά παπάκια ακολουθούσαν οτιδήποτε (ζωντανό ή μη) έβλεπαν να κινείται αμέσως μετά την γέννησή τους και το θεωρούσαν σαν μητέρα τους

 

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει όσον αφορά την εξέλιξη του παιδιού.

 

Η γέννηση είναι η πρώτη μεγάλη δοκιμασία που περνά το νεογνό στην εξέλιξη και την πορεία του προς την αυτονόμηση και γι' αυτό είναι σημαντικό αν ο τοκετός έγινε ομαλά ή αν υπήρξαν προβλήματα.

 

Οι παρακάτω σταθμοί στην εξέλιξη του παιδιού αντιπροσωπεύουν τον μέσο όρο και σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτοι. Από παιδί σε παιδί μπορεί να υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές χωρίς να παρεκκλίνουν από την φυσιολογική εξέλιξη.

 

 

• Γλωσσική εξέλιξη

Το νεογνό κλαίει μετά τη γέννησή του πράγμα ζωτικής σημασίας και αποδεικτικό ότι πήρε την πρώτη του ανάσα και επομένως άρχισε να λειτουργεί το αναπνευστικό του σύστημα.

Τους επόμενους μήνες εκφράζεται γλωσσικά μέσα από το κλάμα όταν για κάποιο λόγο δυσφορεί ή μέσα από κραυγές ευχαρίστησης όταν ικανοποιούνται οι ανάγκες του ή ανακουφίζεται από κάτι που το ενοχλεί.

Κλαίει με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το τι το ενοχλεί και με το ποια από τις ανάγκες του χρειάζεται να ικανοποιηθεί (όταν πεινάει, όταν έχει λερωθεί, όταν χρειάζεται να κοιμηθεί κλπ.).

• Από τον 5ο με 6ο μήνα μπορεί να προφέρει και να επαναλαμβάνει συλλαβές (‘α', ΄γκου', ΄ντα' κλπ.) το γνωστό ‘μπαρμπάλισμα'.
• Από τον 9ο με 10ο μήνα και μετά μπορεί να προφέρει δισύλλαβες λέξεις όπως ‘μαμά' ή ΄μπαμπά'.
• Μετά τους 12 μήνες αρχίζει να λέει και άλλες λέξεις και στη συνέχεια εμπλουτίζεται το λεξιλόγιό του περισσότερο.
• Σταδιακά αρχίζει να λέει μικρές προτάσεις και από το 2ο έτος και μετά όλο και πιο πολύπλοκες.
• Από τον 2ο με 3ο χρόνο γνωρίζει και αναφέρει το φύλο και την ηλικία του και κάνει πολλές ερωτήσεις.
• Η φυσιολογική του περιέργεια εκφράζεται πλέον με λεκτικό τρόπο.
• Η ομιλία του είναι κατανοητή από τους περισσότερους οικείους του ενήλικες και παιδιά τις περισσότερες φορές.

 

• Αισθητηριακή εξέλιξη

 

Α. Αφή: Το δέρμα του νεογνού είναι εξαιρετικά ευαίσθητο από την γέννηση ειδικά στα δάχτυλα, στα χείλη και στη γλώσσα. Είναι πολύ ευαίσθητο στις αλλαγές της θερμοκρασίας (κρύο, ζέστη) και στα ευχάριστα ή επώδυνα απτικά ερεθίσματα.

• Με την πάροδο των μηνών αναπτύσσεται όλο και περισσότερο η αίσθηση της αφής και το νεογνό μαθαίνει να ξεχωρίζει ότι ακουμπά και να διακρίνει τα διαφορετικά απτικά ερεθίσματα.

 

Β. Ακοή: Είναι καλά αναπτυγμένη και στην ενδομήτρια περίοδο – πριν από την γέννηση. Ηρεμεί με απαλούς και ευχάριστους ήχους και δυσφορεί με κρότους και ενοχλητικούς θορύβους.

• Ησυχάζει και ηρεμεί (σταματά να κλαίει) όταν ακούει γνώριμες φωνές.
• Από τον 4ο μήνα και μετά γυρίζει τα μάτια του στην κατεύθυνση του ήχου και ανταποκρίνεται στην αλλαγή του τόνου της φωνής των ενηλίκων φροντιστών του.
• Προσέχει όλο και περισσότερο τη μουσική και δείχνει με τις εκφράσεις του προσώπου του όταν την ευχαριστιέται.
• Από τον 6ο μήνα αρχίζει να προσέχει και να ασχολείται με παιχνίδια που παράγουν ήχους και γυρίζει το βλέμμα του όταν κάποιος το φωνάζει με το όνομά του.
• Από τον 1ο χρόνο καταλαβαίνει λέξεις για απλά αντικείμενα και ανταποκρίνεται σε απλές εντολές ή ερωτήσεις όπως: ‘Έλα εδώ', ‘Θέλεις να πιεις άλλο;'.
• Δείχνει κάποια από τα μέλη του σώματός του όταν του ζητηθεί, και μέχρι το 2ο έτος εκτελεί πιο σύνθετες εντολές (‘Ρίξε μου τη μπάλλα', ‘Δείξε μου τα παπούτσια σου') και αρχίζει να ακούει με περισσότερη προσοχή μικρές ιστορίες, τραγουδάκια, ποιήματα κλπ. Δείχνει εικόνες στο βιβλίο όταν τις ονομάσουν οι ενήλικες.
• Μέχρι τον 3ο χρόνο ακούει, καταλαβαίνει και εκτελεί 2 οδηγίες μαζί όπως ‘Πάρε τη μπάλα και πήγαινέ τη στο δωμάτιό σου'.

 

Γ. Όραση: Το νεογνό ενοχλείται από το φως και κλείνει τα μάτια του. Από τον 2ο  μήνα γυρίζει στο φως και παρακολουθεί κινούμενα αντικείμενα. Από τον 3ο  μήνα εστιάζει το βλέμμα του σε συγκεκριμένα αντικείμενα και η όρασή του είναι αρκετά καλά αναπτυγμένη.

Δ. Γεύση: Είναι καλά αναπτυγμένη από τις πρώτες ημέρες της ζωής και τα γευστικά ερεθίσματα προκαλούν αντιδράσεις ευχαρίστησης ή ενόχλησης.

Ε. Όσφρηση: Είναι επίσης καλά αναπτυγμένη από την γέννηση και εξελίσσεται πολύ γρήγορα. Το νεογνό έχει ιδιαίτερη ευαισθησία και προτίμηση για την μυρουδιά του ενήλικα στον οποίο είναι περισσότερο προσκολλημένο και ακόμη και όταν αυτός λείπει, ηρεμεί αν κάποιος άλλος το σκεπάσει με ένα φορεμένο ρούχο του πρώτου.

 

Η συνέχεια το Σάββατο 28 Μαρτίου.