Με τις εντάσεις, ειδικώς ανάμεσα σε Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ, που πυροδοτεί η τρέχουσα συγκυρία να είναι αισθητές στην Ολομέλεια της Βουλής, άρχισε χθες η τελική φάση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η χθεσινή συζήτηση ήταν επί της αρχής, θα ακολουθήσουν έως και την Παρασκευή συνεδριάσεις σε θεματικές ενότητες, ενώ η κορύφωση θα έλθει την ερχόμενη Δευτέρα με τις ομιλίες των πολιτικών αρχηγών και την ψηφοφορία.

Κατά την έναρξη της πρώτης συνεδρίασης, παρών ήταν ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, ενώ συζητήθηκε και σχολιάστηκε αρνητικά η απουσία του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Η σημασία που αποδίδει η Κ.Ο. της Ν.Δ. στη συζήτηση αποδεικνύεται και με την παρουσία του πρωθυπουργού στη Βουλή σήμερα, αντίθετα με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης που δεν παρέστη», σχολίαζαν κύκλοι της «γαλάζιας» Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Αρνητικά, πάντως, σχολιάστηκε και η επιλογή της μεγάλης πλειοψηφίας των βουλευτών να απουσιάζει από την αίθουσα, την ώρα των ομιλιών που συνεχίζονταν έως αργά το βράδυ.

Δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα από το σύνολο των χθεσινών τοποθετήσεων: πρώτον, άπαντες με διαφορετική επιχειρηματολογία, και με επίρριψη ευθυνών στους πολιτικούς αντιπάλους, υπογραμμίζουν ότι οι προωθούμενες αλλαγές δεν είναι όσες θα έπρεπε να δρομολογηθούν για να αντιμετωπιστούν είτε ώριμα ζητήματα είτε σύγχρονες ανάγκες. Αλλαγές –που θα επέτρεπαν τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων ή και τη συγκρότηση Συνταγματικού Δικαστηρίου– αναφέρθηκαν τόσο από την πλειοψηφία όσο και από άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης ως παραδείγματα «χαμένης ευκαιρίας». Δεύτερον, και στον αντίποδα, ο ΣΥΡΙΖΑ, σε μια σαφή προσπάθεια να αναδειχθούν πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές έναντι της Ν.Δ., υπεραμύνεται των προτάσεών του, που όπως σημειώνεται, αποτελούν «προτάσεις προόδου». Σε αυτό το πλαίσιο, στο σύνολό τους οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανέπτυξαν επιθετική ρητορική, η οποία «τραυμάτισε» το κλίμα συναίνεσης το οποίο, όπως όλοι υποστηρίζουν, είναι αναγκαίο για διαδικασίες σχετικές με τον καταστατικό χάρτη της χώρας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο κ. Γ. Κατρούγκαλος έκανε λόγο για προσπάθεια της πλειοψηφίας «να συνταγματοποιήσει τον νεοφιλελευθερισμό», καταλόγισε στη Ν.Δ. «αντίληψη τακτικισμού, ακραίας πολιτικής υποκρισίας στην αναθεωρητική διαδικασία», «αντίληψη παιγνίου και λογική όχι θεσμικής σοβαρότητας», καθώς και υποβολή προτάσεων «πολιτικά παραπλανητικών και αντισυνταγματικών». Ενδεικτική των διαθέσεων της αξιωματικής αντιπολίτευσης και η φράση του κ. Δ. Τζανακόπουλου: «Η συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση δεν μπορεί να υποβιβαστεί σε μία ωδή στη συναίνεση».

Σε εντελώς διαφορετικούς τόνους λίγο νωρίτερα, ο εισηγητής της Ν.Δ. Κ. Τζαβάρας περιορίστηκε να υποστηρίξει ότι το πολιτικό σύστημα θα μπορούσε να είναι πιο γενναίο ως προς τις προωθούμενες αλλαγές: «Αυτή η συζήτηση θα πρέπει να αντισταθεί σε μια σειρά προκαταλήψεις που έχουν διαμορφωθεί στην κοινωνία των πολιτών, σχετικά με τη φθορά των θεσμών από την οικονομική κρίση». Συζητήθηκε επίσης το γεγονός ότι ο επίσης βουλευτής της Ν.Δ. και πρόεδρος της επιτροπής αναθεώρησης Ευρ. Στυλιανίδης άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο συμφωνίας της πλειοψηφίας στην πρόταση ΚΙΝΑΛ και ΣΥΡΙΖΑ για τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία: «Είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε και στη συζήτηση που αφορά τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, στο οποίο, εξ όσων γνωρίζω, οι δύο πολιτικές ομάδες ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ έχετε συμφωνήσει». Θετικά επ' αυτού εκφράστηκε και η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη.

Οι εκπρόσωποι-αγορητές των μικρότερων κομμάτων υπεραμύνθηκαν των προτάσεων που έχουν κάνει και οι οποίες έχουν απορριφθεί, και επιχείρησαν να αναδείξουν τη διάθεσή τους να συμβάλουν σε συναινέσεις, όπου αυτές μπορούν να επιτευχθούν. Η σημερινή συζήτηση αφορά τις δύο πρώτες, από τις συνολικά πέντε, θεματικές ενότητες, κυρίως τις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, τη θρησκευτική ελευθερία, τον όρκο και τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Συναίνεση – έκπληξη για λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία;

Μια έκπληξη, με άρωμα ευρύτατης συναίνεσης, που αν οριστικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό εκτός των άλλων καταδεικνύει ότι η εν εξελίξει διαδικασία στη Βουλή μπορεί να αφορά άμεσα τους πολίτες, κυοφορείται στις κοινοβουλευτικές εργασίες για την αναθεώρηση του Καταστατικού Χάρτη της χώρας: Αφορά το ζήτημα της λεγόμενης «λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας», και εξετάζεται στο πλαίσιο της συζήτησης για το άρθρο 73 του Συντάγματος.

Η πρόταση για τη συγκεκριμένη αλλαγή έγινε στην προηγούμενη, την «προτείνουσα Βουλή», τυπικά από το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το ΚΙΝΑΛ ελαφρώς διαφοροποιημένη, και αρχικώς συνάντησε τη θετική στάση και του ΜέΡΑ25.

Στην παρούσα συγκυρία, ωστόσο, δειλά στην αρχή αλλά περισσότερο τολμηρά στη συνέχεια, φάνηκε να συναντά τη θετική στάση μέρους της σημερινής πλειοψηφίας. Από τις τελευταίες δε συζητήσεις προκύπτει ως ισχυρό το ενδεχόμενο, μετά από διαβουλεύσεις, να ψηφιστεί μια τέτοια αλλαγή. Το ιστορικό της εν λόγω διεργασίας έχει ως εξής:

Τί λέει το υφιστάμενο Σύνταγμα: «Tο δικαίωμα πρότασης νόμων ανήκει στη Bουλή και στην Kυβέρνηση». (Αρθρο 73§1).

– Η πρόταση ΣΥΡΙΖΑ (να προστεθεί νέα παράγραφος): «Προτάσεις νόμων μπορεί επίσης να υποβληθούν από εκατό χιλιάδες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα, με τη διαδικασία και τους όρους που ορίζει ο νόμος. Η πρόταση αυτή εισάγεται υποχρεωτικά προς συζήτηση στην Ολομέλεια».

– Η ψηφοφορία στην προτείνουσα Βουλή: Η πρόταση κατ' αρχήν συγκέντρωσε μεγάλη πλειοψηφία. Επί συνόλου 272 βουλευτών, υπέρ ψήφισαν 171, «Οχι» 98, ενώ «παρών» δήλωσαν τρεις.

– Η θέση ΚΙΝΑΛ (όπως τη συνόψισε ο κ. Α. Λοβέρδος): «Η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία θα αντιμετωπίζεται, κατά τις εισηγήσεις μας, από το Σύνταγμα, όπως ακριβώς και οι προτάσεις νόμου. Δηλαδή θα τίθενται υποχρεωτικά στην ημερήσια διάταξη του νομοθετικού έργου της Βουλής. Προϋπόθεση για την εκδήλωση της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας πρέπει να είναι η συγκέντρωση ενός συγκεκριμένου αριθμού υπογραφών, για παράδειγμα οι 500.000 υπογραφές».

– Πρώτη αντίδραση ΝΔ (Ο υπουργός Επικρατείας Γ.Γεραπετρίτης, συνεδρίαση Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, Τετάρτη 16/10): «Η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία έχει ένα στοιχείο, το οποίο πράγματι δημιουργεί συνθήκες ευαισθητοποίησης των πολιτών πάνω στα μεγάλα ζητήματα. Και εκεί υπάρχουν, βεβαίως, προβλήματα. Τι θα συμβεί αν η νομοθετική πρωτοβουλία αφορά ένα ζήτημα το οποίο υποβαθμίζει τις επόμενες γενεές ή τι θα γίνει αν είναι ένα θέμα το οποίο είναι παράνομο, αντισυνταγματικό; Θα πρέπει να υπάρξουν εκτεταμένες δικλίδες ασφαλείας εκεί, έτσι ώστε να υπάρχει το φίλτρο να μην δεσμευόμαστε από τη λογική ότι, επειδή υπάρχουν ένα εκατομμύριο υπογραφές, υποχρεωτικά αυτό είναι και το ορθό να συμβεί. Πρέπει να υπάρχει ένα σοβαρό φίλτρο».

– Δεύτερη αντίδραση από ΝΔ (Από την κυρία Μαριέττα Γιαννάκου στην ίδια συνεδρίαση): «Εγώ νομίζω ότι πρέπει να υπάρξει τέτοια διαδικασία, η οποία όμως να μελετηθεί σοβαρά, δηλαδή επί ποίων θεμάτων μπορεί να γίνει, πόσες φορές μπορεί να γίνει, ώστε να μην μπλοκάρει την εκάστοτε κυβέρνηση και να θεωρείται αντιδημοκρατική η κυβέρνηση όταν συγκεντρώνονται πεντακόσιες χιλιάδες προτάσεις από πεντακόσιες χιλιάδες πολίτες για την εισαγωγή, για παράδειγμα, στο Κοινοβούλιο ενός σχεδίου νόμου –προφανώς με μη δημοσιονομικό χαρακτήρα- ή για την αντίθεση σε ένα σχέδιο νόμου. Αυτό πρέπει να καθίσουμε κάτω να το μελετήσουμε –αν συμφωνούν βέβαια όλα τα κόμματα- για να γίνουν όλα προσεκτικά ώστε να μη δημιουργηθούν προβλήματα. Διότι εάν πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι –το μίνιμουμ πρέπει να είναι τόσοι- την εποχή των «social media», που ξέρετε ότι οι υπογραφές μαζεύονται πολύ εύκολα, ζητήσουν κάτι και αρχίσει στα «media» μία διαδικασία ότι δήθεν η κυβέρνηση, η Βουλή είναι αντιδημοκρατική, δεν σέβεται τη βούληση του λαού κ.λπ, τότε δεν θα έχουμε πραγματικά έκφραση της βούλησης του λαού, αλλά θα δημιουργηθούν τεράστια προβλήματα».

– Τρίτη αντίδραση από ΝΔ (Από την κυρία Ντόρα Μπακογιάννη, χθες στην Ολομέλεια): «Έρχομαι τώρα σε μία πρόταση του ΚΙΝΑΛ,  μία πρόταση την οποία κατέθεσε ο κ Λοβέρδος. Είχα την ευκαιρία και στην Επιτροπή να είμαι θετική. Θέλω να το επαναλάβω και τώρα. Είναι, πράγματι, μια σωστή πρόταση. Εάν πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι βάλουν την υπογραφή τους κάτω από μία πρόταση και επιθυμούν αυτή η πρόταση να συζητηθεί στη Βουλή των Ελλήνων, αυτό πρέπει να είναι εφικτό. Αν μπορούμε και συμφωνεί και η πλειοψηφία των συναδέλφων της ΝΔ να το περιλάβουμε».

Η παρέμβαση του κ. Ευρ. Στυλιανίδη (πρόεδρος της Επιτροπής για την Αναθεώρηση, χθες στη συζήτηση στην Ολομέλεια): «Τολμώ να πω, κύριε Λοβέρδο, ότι είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε και στη συζήτηση που έγινε κατά τη διάρκεια της Επιτροπής για ένα όγδοο σημείο, που αφορά τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, στο οποίο, εξ όσων γνωρίζω, και οι δύο πολιτικές ομάδες έχετε συμφωνήσει, και του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ».

Η τελευταία αυτή τοποθέτηση προκάλεσε και τα ακόλουθα άμεσα σχόλια:

Γ. Κατρούγκαλος: «Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ θετικό».

Κ. Τζαβάρας: «Επιτέλους, ακούσαμε μία καλή λέξη, κύριε Κατρούγκαλε».

Α. Λοβέρδος: «Αυτό είναι πολύ θετικό».

Τυπικώς, η συζήτηση στην εθνική αντιπροσωπεία για το συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος προγραμματίζεται για αύριο Τετάρτη. Μένει να καταδειχθεί αν ο διακομματικός διάλογος καρποφορήσει και προκύψει έτσι μια συναίνεση-έκπληξη, της οποίας η επικύρωση θα έχει ευρύτατη στήριξη κατά την ψηφοφορία της προσεχούς Δευτέρας.