Όλοι μας έχουμε λίγο πολύ ακούσει κάποια εκδοχή σχετικά με το πώς θα τελειώσει η πανδημία της Covid-19.

Ένας συγκεχυμένος όρος

Αυτό που έχουμε πλέον να περιμένουμε είναι η ενδημικότητα: ένα μέλλον μετά την πανδημία, στο οποίο – όπως λένε κάποιοι – η σχέση μας με τον ιό θα είναι απλούστερη, λιγότερη επικίνδυνη και ζήτημα ρουτίνας, ενώ οι μολύνσεις δεν θα είναι πιο ανησυχητικές από τη γρίπη ή το κοινό κρυολόγημα.

Σύμφωνα με το συγκεκριμένο αφήγημα, η ενδημικότητα θα ανοίξει τον δρόμο για την κανονικότητα και κάπως έτσι η καταστροφική πανδημία θα καταλήξει διαχειρίσιμη. (Κάποιοι ειδικοί και πολιτικοί θα ισχυρίζονταν ότι βρισκόμαστε ήδη σε ενδημική φάση – ή τουλάχιστον, έτσι θα έπρεπε να συμπεριφερόμαστε).

Στην πραγματικότητα όμως, η ενδημικότητα δεν υπόσχεται τίποτα από τα παραπάνω. Ο συγκεκριμένος όρος, στον οποίο έχουμε εναποθέσει τις «μετα-πανδημικές» μας ελπίδες, επιδέχεται τόσους πολλούς ορισμούς που καταλήγει να μην σημαίνει σχεδόν τίποτα. Το μέλλον παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο και η λέξη «ενδημικότητα» μάλλον περιπλέκει τα πράγματα, παρά τα ξεκαθαρίζει.

«Αυτή η διάκριση μεταξύ πανδημίας και ενδημικότητας παρουσιάζεται ως μια “καρό σημαία”», δηλαδή μια ξεκάθαρη γραμμή, όπου τα μέτρα κατά της Covid εξαφανίζονται εν μία νυκτί, τα άγχη της πανδημίας υποχωρούν και «ξεμπερδεύουμε» με αυτή την κρίση, αναφέρει ο Γιόναταν Γκραντ, ειδικός στον τομέα των μολυσματικών ασθενειών στο Harvard.

Δεν είναι όμως έτσι. Και δεν υπάρχει καμία εγγύηση σχετικά με το πώς ή το πότε θα φτάσουμε στην ενδημικότητα ή και αν θα τη φτάσουμε ποτέ.

^{Φωτ. REUTERS/ Thomas Peter}

Η ενδημικότητα δεν εγγυάται επιστροφή στο 2019

Ακόμη και αν ήμασταν βέβαιοι ότι η ενδημικότητα υπάρχει στον ορίζοντα, αυτή η σιγουριά δεν εξασφαλίζει και τη βελτίωση της κατάστασης μετά την πανδημία. Υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι που μπορεί μια ασθένεια να γίνει ενδημική.

Η ενδημικότητα δεν μας λέει τίποτα σχετικά με τον συνολικό αριθμό μολύνσεων σε έναν πληθυσμό σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Δεν λέει τίποτα σχετικά με το πόσο σοβαρές μπορεί να είναι αυτές οι μολύνσεις – ή πόσους θανάτους ή σοβαρές επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει ένα παθογόνο.

Οι ενδημικές ασθένειες μπορεί να είναι ακίνδυνες ή σοβαρές, μπορεί να είναι κοινές ή εξαιρετικά σπάνιες. Η ενδημικότητα δεν εξασφαλίζει ούτε μια μόνιμη ύφεση ούτε μια επιστροφή στο 2019, αναφέρει ο Αμπράαρ Καράν, ειδικός στις μολυσματικές ασθένειες και σε ζητήματα παγκόσμιας Υγείας.

Ο μόνος πραγματικός δείκτης της ενδημικότητας – που ακόμη κι αυτός δεν είναι 100% σίγουρος, ανάλογα με την οπτική γωνία του κάθε ειδικού – είναι ένα μικρό ποσοστό προβλεψιμότητας του μέσου όρου ατόμων που μολύνονται και μεταδίδουν ένα παθογόνο σε μια καθορισμένη χρονική περίοδο.

Ένα αισιόδοξο και ένα «μαύρο» σενάριο

Σε ένα σενάριο στρωμένο με ροδοπέταλα, ένα αρκετά υψηλό επίπεδο ανοσίας του πληθυσμού θα μπορούσε να τιθασεύσει τον ιό και να τον διατηρήσει σε πιο ήπια επίπεδα, με αποτέλεσμα να γίνει κάτι σαν τη γρίπη.

Καθώς τα κρούσματα μειώνονται μετά την έξαρση που προκάλεσε η παραλλαγή Όμικρον σε πολλές χώρες του κόσμου, υπάρχει μια μικρή αχτίδα ελπίδας ότι τα πράγματα οδεύουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Αλλά στη χειρότερη περίπτωση, η ενδημικότητα θα μπορούσε να μας εγκλωβίσει σε μια κατάσταση διασποράς της νόσου που να αγγίζει επίπεδα παρόμοια με εκείνα που καταγράφονταν κατά τις περιόδους έξαρσης της Covid – και να παραμείνει έτσι.

Αν η ενδημικότητα ενέχει μια σειρά από πιθανότητες, τότε δεν είναι όλες τους αισιόδοξες, και για αυτό τον λόγο δεν είναι ένας αρκετά υψηλός στόχος. Αντίθετα, αποτελεί ένα μη πρακτικό εννοιολογικό πλαίσιο για κάθε δράση που να στοχεύει στη διαχείριση της Covid κατά τους επόμενους μήνες, χρόνια ή και δεκαετίες.

Το να κηρύξουμε απλώς ενδημικότητα δεν θα μας πάει πουθενά και δεν θα δώσει απάντηση στα ουσιαστικά ερωτήματα σχετικά με το πώς θέλουμε να είναι η σχέση μας με τον ιό. Επιπλέον, δεν θα μας απαλλάξει από τις δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε για να προχωρήσουμε στο μέλλον, αν δεν θέλουμε να κάνει ο ιός αυτές τις επιλογές αντί για εμάς.