Στις πόλεις κατοικεί το 72,4% των κατοίκων των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, άρα οι επιπτώσεις της κοινωνικής ζωής στο περιβάλλον σχετίζονται άμεσα με τον τρόπο λειτουργίας των πολεοδομικών συγκροτημάτων. Να δούμε τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς που μεταβολίζουν υλικά και πόρους, μας καλεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, ο οποίος σε μια έκθεσή του συγκεντρώνει ιδέες και καλές πρακτικές για μια βιώσιμη ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πόλεων. Οι πόλεις χρειάζονται εισερχόμενες ροές από ενέργεια, καύσιμα, μέταλλα, ξυλεία, νερό, τρόφιμα, υλικά οικοδομών και υποδομών, αλλά και χώρο. Μετά τον μετασχηματισμό και τη χρήση τους, παράγονται εκροές με τη μορφή των αέριων εκπομπών, υγρών λυμάτων και στερεών αποβλήτων, με αξιοσημείωτες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αυτές οι συνέπειες μπορούν να μειωθούν αξιοσημείωτα μέσω καλύτερου σχεδιασμού, οργάνωσης και διαχείρισης από τις δημόσιες αρχές, αλλά και με την αναβάθμιση του ενδιαφέροντος του κοινού.

Ο συνολικός στόχος που τίθεται δεν αφορά μόνο τη μείωση των πόρων που καταναλώνονται, αλλά το πέρασμα των πόλεων από το σημερινό γραμμικό σύστημα (που η μία ενέργεια ακολουθεί την άλλη, με τελικό αποτέλεσμα την παραγωγή αποβλήτων) σε ένα κυκλικό-ολιστικό σύστημα, που βασίζεται στην ανακύκλωση των υλικών, στη συγκομιδή νερού, στην παραγωγή ενέργειας (π.χ. με φωτοβολταϊκά στις στέγες) και τροφής (αστικοί λαχανόκηποι). Μάλιστα, η πυκνότητα πληθυσμού που υπάρχει στις πόλεις μπορεί να κάνει τις παρεμβάσεις (για καινοτομίες, για συλλογικές δράσεις), πιο αποδοτικές.

Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι ερευνητές του ΕΟΠ στην ανάγκη να υπάρχει σωστή εκτίμηση των πραγματικών κοινωνικών αναγκών, φέρνοντας ως παράδειγμα προς αποφυγή την οικιστική φούσκα σε Ισπανία και Ιρλανδία, όπου πετάχτηκαν στα σκουπίδια πολύτιμοι πόροι. Μάλιστα, καθώς οι πόλεις δεν έχουν απεριόριστο χώρο, προτείνεται η ανακύκλωση ακόμα και στη γη, για παράδειγμα με επαναχρησιμοποίηση χώρων και περιοχών. Oταν υπάρχουν εγκαταστάσεις που δεν χρησιμοποιούνται, είναι προτιμητέα η ανάπτυξη εκεί καινούργιων χρήσεων αντί για επέκταση σε άλλους χώρους.

Οι πόλεις είναι σημεία μεγάλης κατανάλωσης ενέργειας. Γι' αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία η αναφορά του ΕΟΠ ότι το 2009 στην Ε.Ε. των 27 μόνο το 71,6% της ενέργειας που καταναλωνόταν έφτανε στους τελικούς χρήστες: 22% χανόταν στη μεταφορά, 5% στον κλάδο της ενέργειας και 1,4% στη διανομή. Οι απώλειες ενέργειας θα μειώνονταν εάν ενισχυόταν η επιτόπια παραγωγή ενέργειας, με αξιοποίηση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Επιπροσθέτως, σε αυτά υπάρχουν και άλλες απώλειες ενέργειας, όπως της θερμότητας που παράγουν οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί και σε πολλές περιπτώσεις δεν αξιοποιείται. Στην ίδια κατηγορία κατατάσσεται και η ενέργεια που δεν παράγεται από τα απορρίμματα (και δεν αναφερόμαστε εδώ στην προβληματική καύση). Στη Στοκχόλμη αναβάθμισαν την ποιότητα του βιοαερίου που παράγεται από δύο χώρους διαχείρισης αποβλήτων, έτσι ώστε να φτάσει στο επίπεδο που απαιτείται για χρήση ως καυσίμου αυτοκινήτων. Ηδη, έχουν δημιουργηθεί πολλά πρατήρια βιοαερίου, αυξάνονται οι πωλήσεις σε αυτοκίνητα που κινούνται με βιοαέριο, ενώ 130 λεωφορεία βιοαερίου ανεφοδιάζονται απευθείας από ένα σταθμό που συνδέεται με τον χώρο διαχείρισης απορριμμάτων στο Χένρικσνταλ.

Οσον αφορά τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, η έκθεση υπενθυμίζει την ιεράρχηση μέτρων που πρέπει να ληφθούν: πρόληψη έτσι ώστε να δημιουργηθούν όσο το δυνατόν λιγότερα σκουπίδια, επανάχρηση, ανακύκλωση, άλλη ανάκτηση και τελικά απόθεση ή ταφή. Σε κάποιες πόλεις δοκιμάζεται η λογική zero waste city, δηλαδή πόλη των μηδενικών αποβλήτων, που όμως θέλει συνολική αλλαγή του μοντέλου οργάνωσης, αλλά και της νοοτροπίας των πολιτών. Πάντως, με κινητοποίηση της κοινωνίας και των φορέων της μπορεί να επιτευχθεί εκπληκτικά υψηλή ανακύκλωση: Στο Βερολίνο, ο δημόσιος φορέας BSR έχει ξεκινήσει από το 2010 μια μεγάλη εκστρατεία για να γίνουν συμμέτοχοι οι κάτοικοι και η μείωση των σκουπιδιών να γίνει μόδα στην πόλη. Κινητοποίησε ιδρύματα, κοινωνικές οργανώσεις, ιδιώτες κ.λπ. Αποτέλεσμα; Το ποσοστό της ανακύκλωσης οικιακών απορριμμάτων έφτασε στο εξωπραγματικό 87%!

Πηγή: kathimerini.gr