Στο πλαίσιο της εφαρμογής χάρτη πορείας της ΕΕ για την «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν»

 

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την αξιολόγησή της για το σχέδιο δράσης που υπέβαλαν οι ελληνικές αρχές, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα προτίθεται να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις που εντοπίστηκαν στη διαχείριση των εξωτερικών της συνόρων.

Το ελληνικό σχέδιο δράσης αποτελεί τον χάρτη πορείας της χώρας για την υλοποίηση των συστάσεων του Συμβουλίου σχετικά με την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν στη διαχείριση του ελληνικού τμήματος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Η αξιολόγηση της Επιτροπής καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, αν και η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο, απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις τόσο στο ίδιο το σχέδιο δράσης όσο και στην υλοποίησή του, προκειμένου να αντιμετωπιστούν ολοκληρωμένα οι ελλείψεις που εντοπίστηκαν.

Η σημερινή αξιολόγηση αποτελεί ένα ακόμη στάδιο της διαδικασίας που έχει καθορίσει η Επιτροπή στον χάρτη πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν», με την οποία επιδιώκεται να δοθεί τέλος στους προσωρινούς ελέγχους που διεξάγονται σήμερα στα εσωτερικά σύνορα και να αποκατασταθεί η ομαλή λειτουργία του χώρου Σένγκεν πριν από το τέλος του έτους.

 

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε: «Η δυνατότητα της ΕΕ να διατηρήσει έναν χώρο απαλλαγμένο από ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα εξαρτάται από την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τα εξωτερικά μας σύνορα. Χαιρετίζω τις αδιάκοπες προσπάθειες που καταβάλλουν οι ελληνικές αρχές για τη βελτίωση της κατάστασης, τις οποίες στηρίζουμε. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να υπογραμμίσω ότι επιβάλλεται να εφαρμοστούν όλες οι συστάσεις του Συμβουλίου και της Επιτροπής προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρωτοφανής πίεση στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών είναι να διασφαλιστεί και να ενισχυθεί ο χώρος Σένγκεν. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρέχει τη στήριξή της στην Ελλάδα, και αναμένει από τα κράτη μέλη να πράξουν το ίδιο.»

Στην αξιολόγησή της η Επιτροπή εκτιμά ότι  έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά πολλές από τις συστάσεις του Συμβουλίου. Στο σχέδιο δράσης που υπέβαλε η Ελλάδα περιγράφεται λεπτομερώς ο τρόπος με τον οποίο η χώρα θα αυξήσει το προσωπικό που απασχολείται στις διαδικασίες καταγραφής, θα επεκτείνει τις εγκαταστάσεις υποδοχής, θα αναβαθμίσει τα συστήματα πληροφορικής και θα δημιουργήσει ένα σύστημα αποτελεσματικής επιτήρησης των ακτών. Ωστόσο, η Επιτροπή θεωρεί ότι για ορισμένες προτεινόμενες δράσεις απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες και/ή διευκρινίσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί η σωστή αξιολόγηση και παρακολούθηση της υλοποίησής τους. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν η έλλειψη λεπτομερούς χρονοδιαγράμματος για την ολοκλήρωση των δράσεων, η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τις αρχές που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή των συστάσεων, καθώς και η ανάγκη επίσπευσης και αναπροσαρμογής του ελληνικού εθνικού προγράμματος, ώστε να χρησιμοποιηθούν σωστά τα σημαντικά κονδύλια που παρέχονται από τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, ιδίως το εθνικό πρόγραμμα για το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας.

Η Επιτροπή ζητεί από την Ελλάδα να της διαβιβάσει τα πρόσθετα στοιχεία και τις αναγκαίες διευκρινίσεις μέχρι τις 26 Απριλίου και εκφράζει τη σταθερή της στήριξη προς τη χώρα.

Ο χάρτης πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 4ης Μαρτίου 2016, που εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στις 7 Μαρτίου 2016, θέσπισε μέτρα για την αντιμετώπιση των ελλείψεων στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Αποκαθιστά τις ελλείψεις αυτές παρέχοντας τη δυνατότητα για άρση της κατ’ εξαίρεση επαναφοράς των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. Ο χάρτης πορείας ορίζει ρητά ότι αν οι μεταναστευτικές πιέσεις και τα διαπιστωθέντα προβλήματα στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων συνεχιστούν και πέραν της 12ης Μαΐου, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 26 παράγραφος 2 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, για να καταστεί δυνατή η παράταση των ελέγχων σε ορισμένα σύνορα για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, εάν είναι αναγκαίο, κρίνοντας ότι έτσι διασφαλίζει τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν στο σύνολό του.

 

Ιστορικό

Σύμφωνα με τον μηχανισμό αξιολόγησης του Σένγκεν, που δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2013, πραγματοποιούνται στα κράτη μέλη αξιολογήσεις με βάση ένα πολυετές και ένα ετήσιο πρόγραμμα αξιολόγησης. Οι σχετικές επισκέψεις ελέγχου μπορεί να προαναγγέλλονται ή να έχουν αιφνιδιαστικό χαρακτήρα και διεξάγονται από ομάδες εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών και του Frontex υπό την ηγεσία της Επιτροπής.

Μετά από κάθε επίσκεψη, συντάσσεται έκθεση για τη διαπίστωση τυχόν αδυναμιών, η οποία συνοδεύεται από συστάσεις για διορθωτικά μέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν εντός καθορισμένης προθεσμίας. Το Συμβούλιο εγκρίνει, βάσει πρότασης της Επιτροπής, τις συστάσεις. Στη συνέχεια, το αξιολογούμενο κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει ένα σχέδιο δράσης το οποίο καθορίζει τον τρόπο αντιμετώπισης των αδυναμιών που διαπιστώθηκαν.

Εάν υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, η Επιτροπή μπορεί επιπλέον να εισηγηθεί στο αξιολογούμενο κράτος μέλος να λάβει ορισμένα ειδικά μέτρα, προκειμένου να διασφαλισθεί η συμμόρφωση με τις συστάσεις του Συμβουλίου.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η διαδικασία αυτή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη μετά από αξιολόγηση της εφαρμογής των κανόνων Σένγκεν στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων τον Νοέμβριο του 2015. Η έκθεση αξιολόγησης, η οποία βασίζεται σε επιτόπιους ελέγχους και αποκαλύπτει σοβαρές ελλείψεις στην πραγματοποίηση ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της Ελλάδας, εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 2 Φεβρουαρίου 2016.

Στις 12 Φεβρουαρίου 2016 το Συμβούλιο ενέκρινε συστάσεις για διορθωτικά μέτρα. Δεδομένου ότι η έκθεση αξιολόγησης διαπίστωσε σοβαρές ελλείψεις, η Επιτροπή εξέδωσε επιπλέον, στις 24 Φεβρουαρίου 2016, εκτελεστική απόφαση σχετικά με συστάσεις για συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να λάβει η Ελλάδα. Στόχος των συστάσεων είναι να διασφαλιστεί ότι η Ελλάδα εφαρμόζει σωστά και αποτελεσματικά όλους τους κανόνες Σένγκεν σχετικά με τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.

Μετεγκατάσταση και Επανεγκατάσταση: απαιτείται επειγόντως δράση από τα κράτη μέλη της ΕΕ

 

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε μέχρι τις 11 Απριλίου 2016 και αξιολογεί τα μέτρα που έλαβαν τα κράτη μέλη για την υλοποίηση του προγράμματος επείγουσας μετεγκατάστασης και του ευρωπαϊκού προγράμματος επανεγκατάστασης. Συνολικά, η πρόοδος που σημειώθηκε μετά την πρώτη έκθεση της Επιτροπής δεν είναι ικανοποιητική: όσον αφορά τη μετεγκατάσταση, σημειώθηκε μικρή πρόοδος από τα μέσα Μαρτίου, ενώ στον τομέα της  επανεγκατάστασης η πρόοδος είναι πιο ικανοποιητική, κυρίως ως αποτέλεσμα της συμφωνίας ΕΕ -Τουρκίας, που έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στις προσπάθειες επανεγκατάστασης. Λαμβανομένης υπόψη της ανθρωπιστικής κατάστασης στην Ελλάδα, καθίσταται ολοένα και περισσότερο επείγον να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες στον τομέα της μετεγκατάστασης.

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Υπηκοότητας Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε σχετικά: «Τα κράτη μέλη πρέπει να εκπληρώσουν επειγόντως τις πολιτικές και νομικές τους δεσμεύσεις για τη μετεγκατάσταση ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας από την Ελλάδα και την Ιταλία. Δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα. Οι προσπάθειες μετεγκατάστασης πρέπει να αυξηθούν θεαματικά για να αντιμετωπιστεί η επείγουσα ανθρωπιστική κατάσταση στην Ελλάδα και να αποφευχθεί η επιδείνωση της κατάστασης στην Ιταλία. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να επιταχύνουν και να αυξήσουν τις προσπάθειές τους στον τομέα της επανεγκατάστασης. Για να τεθεί οριστικά τέλος στις ανεξέλεγκτες και επικίνδυνες μεταναστευτικές διαδρομές, πρέπει να ανοίξουμε ασφαλείς και νόμιμες οδούς προς την Ευρώπη για τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Με τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και του μηχανισμού 1:1, έχει καταστεί ακόμα πιο επείγον για τα κράτη μέλη να λάβουν άμεσα μέτρα για την υλοποίηση των δεσμεύσεών τους όσον αφορά την επανεγκατάσταση.»

Μετεγκατάσταση

Στην πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση της 16ης Μαρτίου 2016, η Επιτροπή έθεσε ως στόχο τη μετεγκατάσταση τουλάχιστον 6.000 ατόμων έως τη δημοσίευση της δεύτερης έκθεσης. Ο στόχος αυτός δεν επιτεύχθηκε. Μόνο 208 επιπλέον άτομα μετεγκαταστάθηκαν το διάστημα που καλύπτει η έκθεση, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των αιτούντων που μετεγκαταστάθηκαν από την Ελλάδα και την Ιταλία σε 1.145. Μόνο λίγα κράτη μέλη της ΕΕ και συνδεδεμένα κράτη μέλη ανέλαβαν προσπάθειες μετεγκατάστασης.

Με βάση τις τελευταίες διαθέσιμες πληροφορίες, 35.000 έως 40.000 άτομα που βρίσκονται Ελλάδα θα είναι επιλέξιμα για μετεγκατάσταση. Στη σημερινή έκθεση, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να αυξήσουν δραστικά τις προσπάθειες μετεγκατάστασης ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να αποτραπεί η επιδείνωση της κατάστασης στην Ιταλία, όπου οι μεταναστευτικές ροές αυξάνονται συνεχώς. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ απευθύνουν συστηματικά έκκληση, για επιτάχυνση των προσπαθειών μετεγκατάστασης. Οι εκκλήσεις αυτές πρέπει τώρα να συνδυαστούν με αποφασιστική δράση από τις αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες επί τόπου.

Η Επιτροπή εξακολουθεί να πιστεύει ότι αν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, και κυρίως τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους, οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν και θα επιτευχθούν. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την εφαρμογή των συστάσεων και των στόχων που περιέχονται στην πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση, διατηρώντας το δικαίωμα να παρεμβαίνει σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους.

Επανεγκατάσταση

Σύμφωνα με πληροφορίες που κοινοποίησαν τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη, από την έναρξη του προγράμματος της ΕΕ για την επανεγκατάσταση, που εγκρίθηκε στις 20 Ιουλίου 2015, 5.677 εκτοπισμένα άτομα που χρήζουν προστασίας επανεγκαταστάθηκαν σε 15 χώρες.

Ενώ σύμφωνα με τα συμπεράσματα της 20ής Ιουλίου 2015, τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε ένα σχετικά ευρύ φάσμα περιοχών προτεραιότητας για επανεγκατάσταση, αναμένεται ότι, σε συνέχεια της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, οι περισσότερες από τις περίπου 16.800 θέσεις που απομένουν ακόμη στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος θα διατεθούν για την επανεγκατάσταση ατόμων από την Τουρκία. Στις 21 Μαρτίου 2016, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για τη διάθεση 54.000 επιπλέον θέσεων επανεγκατάστασης ή άλλων μορφών νόμιμης  εισόδου μεταναστών από την Τουρκία, που είχαν αρχικά προβλεφθεί για μετεγκατάσταση.

Η ΕΕ και η Τουρκία συμφώνησαν στις 18 Μαρτίου 2016 ότι για κάθε Σύριο που γίνεται εκ νέου δεκτός στην Τουρκία μετά την παράτυπη άφιξή του στα ελληνικά νησιά, θα επανεγκαθίσταται ένας Σύριος από την Τουρκία. Ο εν λόγω μηχανισμός 1:1 στοχεύει στην αντικατάσταση των παράτυπων ροών μεταναστών που διασχίζουν υπό επικίνδυνες συνθήκες το Αιγαίο Πέλαγος από μια εύρυθμη και νόμιμη διαδικασία επανεγκατάστασης.

Στο σύντομο χρονικό διάστημα, από τις 4 Απριλίου 2016, που εφαρμόζεται ο μηχανισμός 1:1, επανεγκαταστάθηκαν 37 Σύριοι στη Γερμανία, 11 στη Φινλανδία και 31 στις Κάτω Χώρες.

Η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη και τις τουρκικές αρχές και σε συντονισμό με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), καταρτίζει τυποποιημένες επιχειρησιακές διαδικασίες για την ταχεία εφαρμογή του σκέλους της συμφωνίας 1:1 με την Τουρκία που αφορά την επανεγκατάσταση. Η τελική έγκριση αυτών των διαδικασιών από την ΕΕ και την Τουρκία αναμένεται να πραγματοποιηθεί σύντομα.

Τακτικά επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των επιστροφών και επανεγκαταστάσεων, καθώς και με τη διάθεση υπαλλήλων της EASO και του Frontex στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας παρέχονται εδώ. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας στις 20 Απριλίου 2016.

Ιστορικό

Το προσωρινό πρόγραμμα επείγουσας μετεγκατάστασης θεσπίστηκε με δύο αποφάσεις του Συμβουλίου τον Σεπτέμβριο του 2015, στις οποίες τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν για τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων από την Ιταλία και την Ελλάδα (και κατά περίπτωση από άλλα κράτη μέλη) έως τον Σεπτέμβριο του 2017.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 7ης Μαρτίου ζήτησε να επιταχυνθεί η εφαρμογή της μετεγκατάστασης προκειμένου να μειωθεί η μεγάλη πίεση που ασκείται σήμερα στην Ελλάδα. Η σημερινή έκθεση απαντά στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, στην  υποχρέωση βάσει του άρθρου 12 των δύο αποφάσεων για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση, καθώς και στη δέσμευση της Επιτροπής στο πλαίσιο του χάρτη πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν».

Η Επιτροπή εξέδωσε στις 16 Μαρτίου την πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση.

Στις 8 Ιουνίου 2015, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα επανεγκατάστασης. Ακολούθησε η συμφωνία της 20ής Ιουλίου μεταξύ των κρατών μελών για την επανεγκατάσταση 22.504 ατόμων τα οποία είχαν σαφώς ανάγκη διεθνούς προστασίας, με βάση τα στοιχεία που κατέθεσε η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR).

Μετά τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ με την Τουρκία στις 29 Νοεμβρίου 2015, εγκρίθηκε το σχέδιο δράσης ΕΕ-Τουρκίας.  Το εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής είναι ένα από τα σημαντικότερα μέσα του προγράμματος, με στόχο τη στήριξη της Τουρκίας για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου αριθμού προσφύγων, καθώς και την παροχή νόμιμης και ασφαλούς πρόσβασης στην Ευρώπη για τα άτομα που έχουν πραγματική ανάγκη προστασίας.