Nέοι κανόνες της ΕΕ για ανάκαμψη και εξυγίανση των “κεντρικών αντισυμβαλλομένων” (CCP)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σήμερα νέους κανόνες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των συστημικών υποδομών των χρηματοπιστωτικών αγορών, των αποκαλούμενων «κεντρικών αντισυμβαλλομένων (CCP), σε περίπτωση προβλήματος.

Οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι παίζουν ρόλο ενδιάμεσου σε αμφότερα τα σκέλη μιας συναλλαγής σε χρηματοπιστωτικά μέσα, όπως ομόλογα, μετοχές, παράγωγα και βασικά εμπορεύματα (πχ. γεωργικά προϊόντα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο). Συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση των κινδύνων και των διασυνδέσεων μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και βοηθούν τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες και τους τελικούς χρήστες, όπως τις επιχειρήσεις, στη διαχείριση των επιχειρηματικών τους κινδύνων.

Η κλίμακα και η σημασία των κεντρικών αντισυμβαλλομένων στην Ευρώπη και παγκοσμίως έχουν σχεδόν διπλασιαστεί ως αποτέλεσμα της δέσμευσης της g20 μετά την κρίση για την εκκαθάριση τυποποιημένων εξωχρηματιστηριακών παραγώγων (OTC) μέσω κεντρικών αντισυμβαλλομένων. Ένα μεγάλο ποσοστό των εκκρεμών συμβάσεων παραγώγων αξίας 500 τρισεκατομμυρίων ευρώ παγκοσμίως εκκαθαρίζονται από 17 κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους ανά την Ευρώπη.

Υπάρχουν ήδη υψηλά κανονιστικά πρότυπα για τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους στην ΕΕ, τα οποία καθορίζονται στον κανονισμό για τις υποδομές των ευρωπαϊκών αγορών («EMIR», βλέπε MEMO/12/232). Ωστόσο, δεν υπάρχουν εναρμονισμένοι κανόνες σε επίπεδο ΕΕ για τη μάλλον απίθανη περίπτωση, όπου οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι θα αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσχέρειες ή κίνδυνο πτώχευσης και θα έπρεπε συνεπώς να αποτελέσουν αντικείμενο ανάκαμψης ή εξυγίανσης με συντεταγμένο τρόπο. Στόχος της σημερινής πρότασης είναι η θέσπιση ενός πλαισίου ανάκαμψης και εξυγίανσης για τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους που έχουν συστημική σημασία για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Με τον τρόπο αυτό, θα διασφαλιστούν οι βασικές λειτουργίες των κεντρικών αντισυμβαλλομένων, και παράλληλα θα διατηρηθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και θα αποφευχθεί η επιβάρυνση των φορολογουμένων με το κόστος της αναδιάρθρωσης και της εξυγίανσης των υπό πτώχευση κεντρικών αντισυμβαλλομένων.

Ο αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις, αρμόδιος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και την ένωση κεφαλαιαγορών, δήλωσε: «Η πρόταση αυτή θα ενισχύσει περαιτέρω το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρώπης και στοχεύει στην προστασία των φορολογουμένων, διασφαλίζοντας ότι θα μπορούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση σε περίπτωση που ένας κεντρικός αντισυμβαλλόμενος αντιμετωπίζει δυσχέρειες. Αυτό είναι σημαντικό, λαμβανομένου υπόψη ότι οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι αποτελούν σημαντικό τμήμα του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος, καθώς βοηθούν τις επιχειρήσεις να διαχειριστούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Η πρόταση θα συμπληρώσει την αυστηρή νομοθεσία για τις αγορές παραγώγων που θεσπίσαμε μετά την κρίση».

Ο αντιπρόεδρος Γίρκι Κάταϊνεν, αρμόδιος για την απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα, δήλωσε: «Οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι αναλαμβάνουν διασυνοριακή δράση και συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση των κινδύνων σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για τη – μάλλον απίθανη περίπτωση – πτώχευσης ενός κεντρικού αντισυμβαλλόμενου και να έχουμε θεσπίσει τους αναγκαίους κανόνες. Η σημερινή πρόταση είναι σημαντική για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα.»

Η χρηματοπιστωτική κρίση έδειξε καθαρά ότι η πτώχευση ενός σημαντικού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στο υπόλοιπο χρηματοπιστωτικό σύστημα και να έχει αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη της ευρύτερης οικονομίας. Είναι σημαντικό, σε περίπτωση πτώχευσης ενός κεντρικού αντισυμβαλλόμενου, να έχουν οι αρχές στην Ευρώπη την αρμοδιότητα να παρεμβαίνουν και να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα.

Βασικά στοιχεία της πρότασης

Οι προτεινόμενοι κανόνες για τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους περιέχουν διατάξεις παρόμοιες με εκείνες που διέπουν την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (Οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών– BRRD) και βασίζονται σε διεθνή πρότυπα. Ωστόσο, επειδή οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες, η παρούσα πρόταση περιέχει ειδικά εργαλεία γι' αυτούς, καλύτερα προσαρμοσμένα στις διαδικασίες διαχείρισης περιπτώσεων αθέτησης που προβλέπονται από τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους και στους κανόνες λειτουργίας τους, ιδίως για τον καθορισμό του τρόπου επιμερισμού των ζημιών.

Οι προτεινόμενοι κανόνες απαιτούν από τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους και τις αρχές να προετοιμάζονται για τα προβλήματα που ενδεχομένως προκύψουν, να παρεμβαίνουν εγκαίρως για να αποτρέπουν ένα πρόβλημα ή να λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπισή του.

Προετοιμασία και πρόληψη

Οι προτεινόμενοι κανόνες απαιτούν από τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους να καταρτίζουν σχέδια ανάκαμψης τα οποία θα περιλαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε οικονομικής δυσχέρειας που θα απαιτούσε περισσότερους πόρους από αυτούς τους οποίους διαθέτουν για τη διαχείριση αθέτησης υποχρέωσης και για άλλες απαιτήσεις βάσει του κανονισμού EMIR.

Τα σχέδια πρέπει να περιλαμβάνουν περιπτώσεις υπερημερίας των εκκαθαριστικών μελών του κεντρικού αντισυμβαλλόμενου, καθώς και περιπτώσεις εμφάνισης άλλων κινδύνων και ζημιών για τον ίδιο τον κεντρικό αντισυμβαλλόμενο, όπως απάτες και επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Τα σχέδια ανάκαμψης πρέπει να εξετάζονται από την εποπτική αρχή του κεντρικού αντισυμβαλλομένου.

Οι αρχές που είναι υπεύθυνες για την εξυγίανση των κεντρικών αντισυμβαλλομένων (δηλαδή οι αρχές εξυγίανσης) υποχρεούνται να καταρτίζουν σχέδια εξυγίανσης στα οποία θα καθορίζεται ο τρόπος αναδιάρθρωσης των κεντρικών αντισυμβαλλομένων και διατήρησης των βασικών λειτουργιών τους στη, μάλλον απίθανη, περίπτωση πτώχευσής τους.

Έγκαιρη παρέμβαση

Η έγκαιρη παρέμβαση θα διασφαλίζει ότι οι οικονομικές δυσχέρειες θα αντιμετωπίζονται αμέσως μόλις εμφανίζονται και ότι θα μπορούν να αποφεύγονται τα προβλήματα. Στις εποπτικές αρχές των κεντρικών αντισυμβαλλομένων παρέχονται συγκεκριμένες εξουσίες παρέμβασης στις δραστηριότητες των κεντρικών αντισυμβαλλομένων σε περιπτώσεις όπου η βιωσιμότητά τους κινδυνεύει, αλλά προτού φθάσουν σε σημείο πτώχευσης ή σε σημείο που οι πράξεις τους να είναι επιζήμιες για τη συνολική χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι εποπτικές αρχές θα μπορούν επίσης να απαιτούν από τον κεντρικό αντισυμβαλλόμενο να λάβει συγκεκριμένα μέτρα στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης, καθώς και να αλλάξει την επιχειρηματική στρατηγική του ή τη νομική ή λειτουργική του δομή.

Εξουσίες και εργαλεία εξυγίανσης

Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο κεντρικός αντισυμβαλλόμενος θα τίθεται υπό εξυγίανση όταν βρίσκεται σε διαδικασία πτώχευσης ή κινδυνεύει να πτωχεύσει, όταν καμία εναλλακτική λύση από τον ιδιωτικό τομέα δεν μπορεί να αποτρέψει την πτώχευση και όταν η πτώχευση θα έθετε σε κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Επιπλέον, θα μπορούσε να τεθεί υπό εξυγίανση όταν η χρήση περαιτέρω μέτρων ανάκαμψης θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ακόμη και αν δεν συντρέχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις.

Συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών

Οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα και οι μεγαλύτεροι από αυτούς δραστηριοποιούνται σε διεθνές επίπεδο. Οι αρχές που συνεργάζονται σε διασυνοριακό επίπεδο είναι σημαντικό να διασφαλίζουν τον αποτελεσματικό σχεδιασμό και την ομαλή εξυγίανση εφόσον χρειαστεί. Η πρόταση προβλέπει τη συγκρότηση των λεγόμενων σωμάτων εξυγίανσης για κάθε κεντρικό αντισυμβαλλόμενο, τα οποία περιλαμβάνουν την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ), καθώς και την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ).

Τα σώματα που ήδη υφίστανται βάσει του κανονισμού EMIR και τα νεοσυσταθέντα σώματα εξυγίανσης θα πρέπει να αναλάβουν από κοινού τα ειδικά καθήκοντα που τους ανατίθενται στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού. Η ΕΑΚΑΑ θα διευκολύνει κοινές δράσεις και θα ενεργεί, αν παραστεί ανάγκη, ως δεσμευτικός διαμεσολαβητής.

Το σχέδιο κανονισμού θα υποβληθεί τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ για έγκριση.

Ιστορικό

Από τις 5 Οκτωβρίου έως τις 28 Δεκεμβρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποίησε δημόσια διαβούλευση σχετικά με ένα πιθανό πλαίσιο ανάκαμψης και εξυγίανσης για τα μη τραπεζικά ιδρύματα. Στόχος της ήταν η διερεύνηση της ανάγκης για ρυθμίσεις ανάκαμψης και εξυγίανσης, κυρίως σε σχέση με τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους, τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Σε γενικές γραμμές, η διαβούλευση κατέδειξε ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι η θέσπιση σε επίπεδο ΕΕ κανόνων ανάκαμψης και εξυγίανσης για τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους. Η εφαρμογή της απαίτησης της g20 για κεντρική εκκαθάριση των τυποποιημένων εξωχρηματιστηριακών παραγώγων αναγνωρίστηκε ως ισχυρό επιχείρημα υπέρ της ανάληψης δράσης.

Σε διεθνές επίπεδο, οι ηγέτες της G20 ενέκριναν την προσέγγιση που ανέπτυξε το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ) για την αντιμετώπιση των κινδύνων που θα μπορούσε να έχει η πτώχευση οποιουδήποτε χρηματοπιστωτικού ιδρύματος (τράπεζας, υποδομής χρηματοπιστωτικών αγορών, ασφαλιστικής επιχείρησης, κ.λπ.) με παγκόσμια συστημική βαρύτητα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, μέσω ολοκληρωμένων και κατάλληλων εργαλείων ανάκαμψης και εξυγίανσης. Επιπλέον, η Επιτροπή για τις Υποδομές Πληρωμών και Αγορών (CPMI) και η Διεθνής Οργάνωση Επιτροπών Εποπτείας Χρηματιστηρίων (IOSCO) έχουν καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα σχέδια ανάκαμψης για τις υποδομές χρηματοπιστωτικών αγορών, συμπεριλαμβανομένων των κεντρικών αντισυμβαλλομένων. Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB) εξέδωσε περαιτέρω κατευθύνσεις σχετικά με την εφαρμογή των βασικών χαρακτηριστικών για αποτελεσματικά καθεστώτα εξυγίανσης των υποδομών των χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι. Οι κατευθύνσεις αυτές έχουν ληφθεί υπόψη στην πρόταση της Επιτροπής.

Ευρύτερες εργασίες για την εξυγίανση

Η ανάλυση της ανάγκης για τη λήψη μέτρων με στόχο την πιθανή ανάκαμψη και εξυγίανση άλλων χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων εκτός των τραπεζών και των κεντρικών αντισυμβαλλομένων δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι, σύμφωνα με τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, τα μέτρα αυτά δεν έχουν τον ίδιο επείγοντα χαρακτήρα. Ωστόσο, μπορεί να αποδειχθούν αναγκαία στο μέλλον, λαμβανομένης υπόψη της εξέλιξης του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού κινδύνου στους εν λόγω τομείς.

Οι ευρύτερες διεθνείς εργασίες για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις σε επίπεδο G20 βρίσκονται σε αρχικό σχετικά στάδιο. Εντός της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ) έχει αναλάβει μια διεξοδική, συγκριτική και ευρεία επανεξέταση των εθνικών πρακτικών και εξελίξεων όσον αφορά την ανάκαμψη και την εξυγίανση σε αυτόν τον τομέα, και προτίθεται να υποβάλει σχετική έκθεση το πρώτο εξάμηνο του 2017. Με βάση αυτή την έκθεση, η Επιτροπή θα αποφασίσει για τα πλέον ενδεδειγμένα μελλοντικά βήματα, σε στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Βασικά στοιχεία

Το 2015, κατά μέσο όρο, πάνω από το 50% της παγκόσμιας αγοράς εξωχρηματιστηριακών παραγώγων αξίας 493 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ εκκαθαρίστηκαν κεντρικά από κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό που καταγράφηκε όταν η G20 ανέλαβε τη σχετική δέσμευση, το 2009. Κατά μέσο όρο, θα μπορούσε τώρα να εκκαθαριστεί το 70% του συνόλου των νέων συναλλαγών εξωχρηματιστηριακών παραγώγων.