Με άρθρο που κυκλοφορεί στην τελευταία μηνιαία έκδοση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ και υπογράφει η κα. Πέννυ Γεωργιάδου επισημαίνεται ότι οι πολιτικές απασχόλησης που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται στην Ελλάδα είναι άμεσα συνυφασμένες με την Ευρωπαϊκή στρατηγική για τη νεολαία, τις πολιτικές απασχόλησης και τις κατευθυντήριες οδηγίες με βάση την Ευρώπη 2020 και την πολιτική που υπαγορεύει το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πρόγραμμα, ενώ οι δεσμεύσεις αυτών, τα μνημόνια και οι πολιτικές, περιλαμβάνουν δράσεις σε πολλαπλά επίπεδα (επιδοματική πολιτική, εξεύρεση εργασίας, ασφάλεια, υγεία, εκπαίδευση κ.α.).

Με βάση το πλαίσιο αυτό σχεδιάζονται και υλοποιούνται μια σειρά από προγράμματα υποστήριξης των νέων και αντιμετώπισης των προβλημάτων τους. Κρίνοντας ωστόσο εκ του αποτελέσματος και λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία για την ανεργία των νέων, τις συνθήκες και τους όρους εργασίας τους, τις δυνατότητες πρόσβασης τους στην παιδεία και στην υγεία, τη συντελούμενη «εξαγωγή εγκεφάλων», την κατά συρροή υιοθέτηση της τάσης συμβίωσης των νέων με τους γονείς, γίνεται αντιληπτό ότι η ανάγκη για λήψη συνεκτικών μέτρων που θα καταπολεμούν αποτελεσματικά την ανεργία, θα διασφαλίζουν την εξεύρεση εργασίας ή και την ενίσχυση τους με γνώσεις και δεξιότητες που θα οδηγήσουν σε αυτό μαζί με τη διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αποτελούν σήμερα όσο ποτέ άλλοτε αδήριτες ανάγκες για το σύνολο του πληθυσμού αλλά και για τους νέους ειδικότερα.

Κύρια χαρακτηριστικά της απασχόλησης των νέων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη

Οι νέοι, ηλικίας 15-24 ετών, είναι σήμερα στην Ελλάδα 1.098.400 άτομα και αντιστοιχούν στο 10% περίπου του συνολικού πληθυσμού της χώρας (ΕΛΣΤΑΤ, 1ο τρίμηνο 2014). Από αυτούς, 131.300 άτομα είναι εργαζόμενοι και 172.100 άτομα είναι άνεργοι. Το ποσοστό ανεργίας στους νέους ηλικίας 15-24 ετών προσεγγίζει το 56,7% και είναι το μεγαλύτερο της Ε.Ε. Άλλες χώρες της ΕΕ που παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά μετά την Ελλάδα, είναι οι χώρες που βρίσκονται σε κρίση, όπως η Ισπανία όπου η ανεργία των νέων 15-24 ετών προσεγγίζει το ποσοστό 53,9%, η Ιταλία με 42,8%,η Πορτογαλία με 35,9%.
Στον αντίποδα βρίσκονται χώρες όπως η Γερμανία (7,9%), η Αυστρία (8,7%) και η Ολλανδία (9,8%).

Συνολικά στην Ευρώπη, το Μάρτιο του 2014 (Eurostat), πάνω από 5,2 εκατ. νέοι κάτω των 25 ετών στα 27 κράτη - μέλη της Ε.Ε. είναι άνεργοι, με το ποσοστό ανεργίας στην ηλικιακή αυτή κατηγορία να ανέρχεται στο 22,4% (23,6% στις χώρες της Ευρωζώνης).

Επιπλέον, υπολογίζεται ότι στην Ε.Ε., πάνω από 7,5 εκατ. νέοι ηλικίας 15-24 ετών, δεν εργάζονται, ούτε σπουδάζουν, ούτε συμμετέχουν στην επαγγελματική κατάρτιση (οι λεγόμενοι “NEETs” – “not in employment, education or training”). Ο αριθμός αυτός αυξάνεται σε 14 εκατομμύρια άτομα αν συνυπολογιστούν και οι νέοι ηλικίας 25-29 ετών.

Το κόστος της μη ένταξης των νέων στην αγορά εργασίας, υπολογίζεται ότι ισοδυναμεί με 1.21% του ΑΕΠ της Ε.Ε. και είναι περίπου 153 δις έτος.

Όμως, ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο και σε σχέση με τους νέους που εργάζονται, αποτελεί η διαφοροποιημένη μισθολογική τους μεταχείριση σε σχέση με τους μεγαλύτερους

Στην Ελλάδα ειδικότερα, και ενώ συνεχίζεται η περίοδος της βαθιάς ύφεσης και κρίσης, αξίζει να σημειωθε:
. επίδομα ανεργίας μεταξύ των νέων ανέργων 15-30 ετών λαμβάνει μόνο ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 15% (ΟΑΕΔ, Δεκέμβριος 2013)
. πρόσφατα (2012) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά ο διαφοροποιημένος μειωμένος μισθός για τους νέους κάτω των 25 ετών. Με το νόμο 4046/12 ψηφίστηκε η μείωση του βασικού μισθού κατά 22% (ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται πλέον στα 586,08?) και για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών μείωση κατά 32%, δηλαδή 510,95?. Εφόσον αφαιρεθούν από το ποσό αυτό οι ασφαλιστικές και φορολογικές κρατήσεις του εργαζόμενου, ο καθαρός μηνιαίος μισθός είναι 476,35? και για τον εργαζόμενο κάτω των 25 ετών είναι 426,64?, για 8ωρη απασχόληση.
. παρουσιάστηκε με ένταση ένα νέο φαινόμενο, αποκαλούμενο «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain)*. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η βασική αιτία της διαρροής εγκεφάλων είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες.

«Το φαινόμενο της διαρροής εγκεφάλων περιλαμβάνει συνήθως τις ροές πτυχιούχων από τις λιγότερο αναπτυγμένες Χώρες προς τις αναπτυγμένες, ενώ οι αντίστοιχες ροές μεταξύ των αναπτυγμένων κρατών αναφέρονται ως «κυκλοφορία εγκεφάλων». Έτσι ουσιαστικά υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και όχι υπερπροσφορά πτυχιούχων, όπου η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται σε χαμηλά ποσοστά όσον αφορά τα Ευρωπαϊκά δεδομένα. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο ενώ στις αναπτυγμένες χώρες η ανεργία μειώνεται όσο αυξάνεται το εκπαιδευτικό επίπεδο, στην Ελλάδα δεν συμβαίνει το ίδιο. Σύμφωνα με την έρευνα, περίπου 114.000 – 139.000 Έλληνες επιστήμονες εργάζονται στο εξωτερικό.
Η όλη κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι δεν υφίσταται κανένα δίχτυ ελάχιστης κοινωνικής προστασίας (η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης), το οποίο να διασφαλίζει ένα ανεκτό όριο διαβίωσης, που θα προσδιορίζεται από τις βασικές ανάγκες.

Πιο συγκεκριμένα και λαμβάνοντας υπόψη τους όρους που έχουν επιβληθεί μέσα από τα εθνικά δημοσιονομικά προγράμματα προσαρμογής και τα οποία επηρεάζουν άμεσα την εργασία των νέων, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές έχουν ως αποτέλεσμα τα εξής:

. Δημιουργούν και νομιμοποιούν διακρίσεις σε βάρος της εργασίας των νέων δημιουργώντας μια ειδική κατηγορία μισθωτών, των νέων με μισθούς μειωμένους τουλάχιστον κατά 30%.
. Νομιμοποιούν και γενικεύουν μορφές ευέλικτης, ανειδίκευτης και ανασφάλιστης εργασίας, οι οποίες υλοποιούνται μέσω δήθεν πρακτικής εκπαίδευσης (π.χ. voucher) ή μαθητείας και στην ουσία υποκρύπτουν την παροχή φθηνής και χωρίς δικαιώματα εργασίας.
. Ανατρέπουν τους θεμελιωμένους κατοχυρωμένους με αγώνες, εδώ και δεκαετίες όρους εργασίας με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις και δρομολογούν μια νέα αγορά εργασίας, όπου οι στρατιές των ανέργων είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμες προς εργασία με «χαρτζιλίκι» αντί για πραγματικό μισθό, και χωρίς στοιχειώδη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
. Διευκολύνουν την υπενοικίαση – δανεισμό – εργολαβική παραχώρηση των εργαζομένων και καταργούν τις σταθερές θέσεις εργασίας με αξιοπρεπή μισθό.

. Προκαλούν μέσω της «διαρροής εγκεφάλων», της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και της καθιέρωσης της περιστασιακής – υποαμειβόμενης – προσωρινού χαρακτήρα και επισφαλούς απασχόλησης, μια πραγματική αφαίμαξη του εργατικού δυναμικού από τα πιο παραγωγικά του τμήματα.

. Απαξιώνουν γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τους νέους με τα χρήματα του ελληνικού λαού μέσα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια.
. Στερούν από κίνητρα και προοπτική όλη τη νέα γενιά, δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους ως προς την επαγγελματική τους ζωή, τις προοπτικές αξιοπρεπούς τους διαβίωσης και εν τέλει ως προς την ίδια την ψυχική τους υγεία.

. Εκπαιδεύουν μια ολόκληρη νέα γενιά σε εργασία χωρίς δικαιώματα και τελικά να καθίστανται «ωφελούμενοι» προγραμμάτων και όχι εργαζόμενοι με δικαιώματα αξιοπρεπούς μισθού και ανθρώπινων συνθηκών εργασίας.
Παράλληλα, είναι αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων μέτρων, μειώνεται ακόμα περισσότερο από ζητήματα που σχετίζονται με τον τρόπο σχεδιασμού και εφαρμογής των πολιτικών.

• «Brain Drain»: Όρος αργκό για την μετανάστευση μορφωμένων και ταλαντούχων ατόμων. Η «διαρροή εγκεφάλων» μπορεί να προκύψει από την αναταραχή μέσα σε ένα έθνος, από την ύπαρξη καλύτερων επαγγελματικών ευκαιριών σε άλλες χώρες ή από τους ανθρώπους που αναζητούν ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Η «διαρροή εγκεφάλων» προκαλεί στις χώρες απώλεια πολύτιμων επαγγελματιών. Ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει την αποχώρηση των γιατρών, επιστημόνων, μηχανικών ή οικονομολόγων. Όταν αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν, η χώρα τους έχει υποστεί βλάβη με δύο τρόπους. Πρώτον, χάνεται η εμπειρία με κάθε ένα επιστήμονα που μεταναστεύει, μειώνοντας την παροχή του εν λόγω επαγγέλματος και δεύτερον, η οικονομία της χώρας έχει υποστεί βλάβη. Οι επαγγελματίες συχνά κερδίσουν μεγάλους μισθούς, έτσι η αναχώρησή τους αφαιρεί σημαντικές καταναλωτικές δαπάνες από τη χώρα.